Wiskundemeisjes

Zoals we in mei al aankondigden in Leuke boeken voor wisko's, hebben Jeanine en ik samen een artikel geschreven voor de jubileumuitgave van MaCHazine. Dit blad van de Delftse studievereniging Christiaan Huygens is deze week uitgekomen, dus nu kunnen we de nieuwe lijst leestips hier plaatsen.
Clio Cresswell - Mathematics and sex

De eerste hoofdstukken van dit boek zijn briljant. Ze gaan meer over relaties dan over seks, maar dat mag de pret niet drukken. De verhouding tussen Romeo en Julia wordt gemodelleerd als een partiële differentiaalvergelijking en het vinden van de ideale partner wordt beschreven als een optimaliseringsprobleem. Cresswell geeft tussendoor relatietips waar Dr. Phil een puntje aan kan zuigen. Het laatste deel van het boek is wat minder sterk, maar de sexy foto op de voorkant maakt veel goed.

Daniel Kehlmann - Het meten van de wereld

Deze roman over Gauss en ontdekkingsreiziger Von Humboldt brak vorig jaar alle records in Duitsland. Het meten van de wereld werd zelfs vaker verkocht dan de alomtegenwoordige Dan Brown. Voor wiskundigen is het leuk om te lezen over Gauss. Kehlmann heeft zich een jaar lang verdiept in het werk en de levens van zijn hoofdpersonen en er komt een indrukwekkende hoeveelheid feitjes voorbij. Deze roman is vooral geschikt voor mensen die op feestjes graag opscheppen met nutteloze kennis.

C.P. Snow - The two cultures

The two cultures is een toespraak van C.P. Snow uit 1959. Snow was zowel academisch wiskundige als romanschrijver. In zijn toespraak uitte Snow zijn zorg over het gebrek aan communicatie tussen verschillende vakgebieden (lees: alfa’s en bèta’s). Hij beschrijft welke problemen hierdoor ontstaan bij bijvoorbeeld ontwikkelingshulp. Hij roept beide kampen op om meer met elkaar te praten. Fijn voor ons: hij denkt dat het veel erger is dat alfa’s niet weten wat de wetten van Newton zijn, dan dat bèta’s geen Shakespeare kunnen citeren.

Barry Mazur - Imagining numbers: particularly the square root of minus fifteen

Mazur neemt zijn lezers mee langs de verschillende getallen. Hij begint –natuurlijk- bij de natuurlijke getallen en eindigt bij de complexe getallen. Voor de meeste wiskundigen wordt er weinig nieuws verteld, maar Mazur brengt dingen op een aardige manier. Hij gebruikt veel gedichten en vraagt de lezer om zich allerlei dingen voor te stellen. Ik herinner me ook nog dat hij zich afvroeg waarom in poëzie altijd rode rozen voorkomen en nooit eens gele tulpen. Wat dat met wiskunde te maken heeft kan ik even niet opzoeken, want ik heb mijn exemplaar van Imagining numbers uitgeleend. Tip: Leen dit boek alleen uit aan mensen die al iets van complexe getallen weten óf aan mensen die heel erg van wiskunde houden, want het is voor een leek lastig te lezen.

Tonke Dragt – Aan de andere kant van de deur: Zeeën van tijd

Otto, een slimme jongen die gepest wordt door zijn klasgenoten, ontdekt op een dag dat zich achter de deur van zijn kamer niet altijd de gewone overloop bevindt. Hij komt terecht in de Januaraanse ambassade, een gigantisch, organisch gebouw met een grote bibliotheek, waar zeeën van tijd zijn, waar alle klokken van hun wijzers zijn beroofd en waar de seizoenen elkaar in onvoorspelbare volgordes afwisselen. Bovenal ontmoet hij nieuwe vrienden: Christian het galgekind en Claartje zonder spiegelbeeld. Ook Einstein schijnt er asiel gekregen te hebben, net als Schrödingers kat. Het is een kinderboek, maar een echte aanrader voor bèta’s die wel houden van een fantasierijk verhaal vol mooie beelden. Het enige nadeel is dat het beloofde vervolg nog niet is verschenen, hoewel Tonke Dragt haar fans wel heeft verzekerd dat ze er hard aan werkt.

Philibert Schogt – De wilde getallen

De vijfendertigjarige wiskundige Isaac Swift denkt dat hij een beroemd probleem heeft opgelost. Er is echter een complicatie: meneer Vale, een vreemde student van middelbare leeftijd, beweert dat Swift zijn werk geplagieerd heeft. Bovendien bevindt Swift zich op het randje van overspannenheid. Het boek is een poging tot een wiskundige thriller, waarin de frustraties van een middelmatige wiskundige uitgebreid worden uitgemeten. Best een leuk boek om eens te lezen als je je verveelt op een regenachtige middag, maar de stijl is tamelijk slecht: het leest alsof het slecht vertaald is uit het Engels, terwijl het toch echt in het Nederlands geschreven is.

Georges Perec – Het leven een gebruiksaanwijzing

Perec was een schrijver die erg beïnvloed is door de wiskunde, al was hij zelf geen wiskundige. De werken van Perec zijn vaak gebaseerd op contraintes, beperkingen die hij zichzelf oplegde qua structuur. Hij heeft bijvoorbeeld een heel boek geschreven waar de letter e niet in voorkomt.
Het leven een gebruiksaanwijzing is gebaseerd op de dwarsdoorsnede van een groot appartementencomplex in Parijs. In het boek wordt het gebouw doorlopen door middel van paardensprongen, als op een schaakbord. Aan de hand van de kamer waarin je terechtgekomen bent, wordt bijvoorbeeld verteld wie in die kamer woont, soms krijg je een deel van het levensverhaal van zo’n personage te horen, soms worden vooral de voorwerpen in de kamer beschreven.
Wonderbaarlijk genoeg bleef het verhaal voor mij steeds leuk om te lezen en zijn de mensen stuk voor stuk bijzonder. De levensverhalen van de bewoners hebben vaak overeenkomsten in thematiek: zo’n bewoner had ooit een duidelijk doel in zijn leven, maar door wat voor oorzaak dan ook is het doel niet bereikt en is alle moeite vergeefs geweest. Het allerbijzonderst is de miljonair Bartlebooth, die juist zijn best doet om iets totaal nutteloos te doen met zijn leven en helemaal geen verschil te maken, maar ook dat mislukt.
Ondanks de aanzienlijke dikte heb ik het boek met erg veel plezier gelezen en ik raad iedereen dan ook zeker aan om het ook te proberen!

Bill Bryson - A short history of nearly everything

Er staat niet zo veel wiskunde in dit boek, maar wat is dit goed en geestig geschreven! Bryson schreef eigenlijk reisboeken, maar een paar jaar geleden besloot hij om zich eens in de wetenschap te verdiepen. In A short history of nearly everything beschrijft Bryson inderdaad bijna alles. En niet alleen de ontwikkelingen van de wetenschap, maar ook alle rare misstappen en vreemde hobby’s van de genieën. Ik heb een paar keer hardop gelachen om zinnen als “Almost the only thing constant about the Hubble constant has been the amount of disagreement over what value to give it.”

Gerrit Krol – Het gemillimeterde hoofd

Toen ik dit boek voor het eerst probeerde te lezen vond ik het pretentieus en de schrijver arrogant, maar nu ik het opnieuw probeerde bleek het wel een aangenaam boekje te zijn. Het is een samenraapsel van dagboekfragmenten, jeugdherinneringen, mijmeringen over meisjes, stukjes over gelezen literatuur (“van de boekenplank”), wiskundige en filosofisch getinte observaties. Van die laatste kreeg ik soms de kriebels, maar andere stukjes zijn goed of vermakelijk. Leuk voor wiskundigen en informatici zijn de fragmenten waarin de hoofdpersoon over zijn werk praat: hij voert berekeningen uit op de computers van de jaren zestig. Het boek is opgezet als een proefschrift, met een korte Engelse samenvatting en een index. Als je in die index “computer” opzoekt, word je doorverwezen naar “machine”!

Edwin A. Abbott – Flatland: A Romance of Many Dimensions

De verteller van het verhaal, A. Square, is een vierkant dat in Flatland leeft. Flatland is een vlakke wereld, een plat vlak, en de mensen kennen dus maar twee dimensies. De inwoners van het mannelijk geslacht zijn vlakke figuren, variërend van de scherpe, gelijkbenige driehoeken die tot de laagste klasse behoren, tot veelhoeken en cirkels. De cirkels vormen de hoogste klasse, want zij hebben zoveel hoeken dat je ze niet meer ziet.
De houding tegenover vrouwen wordt er bepaald door het feit dat vrouwen lijnstukken zijn. Dat levert namelijk een groot probleem op: een lijnstuk kan zichzelf bijna onzichtbaar maken, want als een vrouw zo draait dat ze in jouw kijkrichting staat, zie je alleen een punt. En als je door de scherphoekige soldaten al goed verwond kan worden, kun je je wel voorstellen wat een botsing met een vrouw zou veroorzaken.
A. Square kan ons dit verhaal vertellen omdat hij in Spaceland is geweest. Hij kreeg namelijk bezoek van een bol (stel je voor hoe een bol er uitziet in het vlak van Flatland: een cirkel die continu van grootte verandert!) die hem in de derde dimensie geïntroduceerd heeft. Maar iemand die het bestaan van een “omhoog dat geen Noorden is” verkondigt in Flatland is zijn leven niet zeker…
Deze klassieker is bijzonder grappig om te lezen vanuit wiskundig oogpunt, en tegelijkertijd is het een satire op de negentiende-eeuwse maatschappij.

Klaas Landsman - Requiem voor Newton

Een jonge postdoc in Cambridge verdiept zich in de geschiedenis van de natuurkunde en in een aantrekkelijke studente van Stephen Hawking. Mathematisch fysicus Klaas Landsman gebruikt het flinterdunne liefdesverhaal om lekker veel over natuurkunde te vertellen. De personages praten namelijk de hele dag over fotonen, kwantumfysica of relativiteit. Ze stellen elkaar doorlopend vragen als: "Begrijp jij hoe Newton tot zijn absolute ruimte kwam?", waarop de ander dan een klein mini-college geeft. Dit boek kun je daarom beter niet als een roman proberen te lezen, de 500 voetnoten maken het lezen ook niet makkelijker. Maar je leert van dit boek een heleboel over natuurkunde en de volgende keer dat iemand jou in bed vraagt "Hoe zit het nu met die absolute ruimte bij Newton?", dan weet jij ook wat je moet zeggen.

(Ionica & Jeanine)

Christophe Ritzenthaler vertelde mij over leuke Franse strips van Jean-Pierre Petit. In deze strips maakt de held Archibald Higgins allerlei rare avonturen mee, waarin hij bovendien een boel te weten komt over wiskunde, computers of natuurkunde. Al deze strips zijn gratis te downloaden en ze mogen ook vrij vertaald worden. Veel strips zijn in het Engels vertaald, maar de strips over wiskunde zijn er nog niet in het Nederlands.

In een van de albums over wiskunde, Here's Looking at Euclid, komt Archibald Higgins in de problemen als hij de hoeken van een driehoek opmeet: de som is groter dan 180 graden! En dat is heel iets anders dan wat de alom geroemde firma Euclid & Co. hem altijd heeft verteld. Hij belt de firma op.

Ben je benieuwd hoe het verder gaat? Hier kun je het hele album downloaden. Het andere album over wiskunde, Topo the World, is hier te vinden. En alle albums kun je bekijken via deze site. Veel plezier!

(Jeanine)

Afgelopen donderdag stond er in Delta (universiteitskrant van de TU Delft) alweer een leuke column van wiskundige Robbert Fokkink. Ik citeer even een stukje:

Ooit zat ik in de auto met Togo Nishiura, een wiskundige uit Detroit. Wij vonden elkaar in een klaagzang op de belabberde wiskundekennis van de studenten van tegenwoordig. Togo's vrouw Elly zat zwijgzaam achter in de auto. Na een tijdje werd ze het zat. "Boys, according to you, which country has the best mathematicians?" Daar hoefden wij niet lang over na te denken: de Sovjet-Unie natuurlijk. In het krakerige accent van het Midden-Westen klonk het vervolgens vanaf de achterbank: "So boys, tell me, how is that country doing, economically?" Wij hielden ons stil. "My point exactly", besloot Elly, ze kruiste haar armen en staarde naar buiten. Wij hebben die autorit verder niet veel gezegd.

Eens per maand staat er zo'n column van Fokkink achterop Delta en bijna altijd vind ik die erg grappig. Erg objectief ben ik niet, want toen ik voor Delta werkte heb ik ongeveer eens per week gevraagd of deze man geen eigen column kon krijgen. Ik moest namelijk altijd erg hard lachen om de grappen van Robbert Fokkink. De vaste redactie was eerst niet zo enthousiast over het idee (straks staat er elke keer iets over wiskunde, brrr), maar na een jaar van mijn gezeur verzuchtten ze dat die wiskundige dan maar eens een proefstukje moest inleveren. Zo kwam alles goed en nu kan ik (en de andere Fokkink-fans) elke maand lachen om nieuwe grappen van Robbert Fokkink.

Hij schrijft vaak (maar niet altijd) over wiskunde. Hier is nog een quote:

In de Verenigde Staten zat ik in het vliegtuig naast een vriendelijke jongeman, die er achter kwam dat ik een wiskundige ben. "A math professor, that is sooo cool", jubelde hij. Dit was de eerste en ongetwijfeld meteen ook de laatste keer dat mijn professie zo uitbundig werd begroet. Het moest ook wel gebeuren in de Verenigde Staten, want daar wonen heel veel van die hinderlijk positieve Ratelbanden.

De rest van zijn columns is te vinden in het archief van Delta, onder lifestyle. Mijn favoriet gaat over negatieve getallen, laatst zag ik dat iemand hem in de gang bij informatica had opgehangen. Lees zelf waarom: Negatieve getallen.

(Ionica)

Ik kocht vanmiddag een fijn Moleskine notitieboekje en kreeg daarbij een kaart met een mooie quote van Picasso. Nou weet ik natuurlijk best dat hij deze uitspraak geenszins wiskundig bedoelt, maar toch verdient hij wel een plaatsje bij de wiskundemeisjes:

There's nothing more difficult than a line.

(Jeanine)

Gisteren heb ik de hele dag geknutseld bij Atelier van Dommelen. Mijn oma is dit jaar tachtig geworden en ik wilde graag zelf iets voor haar maken. Alleen was het een klein probleem dat ik nogal onhandig ben en dat mijn knutselprojecten door familieleden meestal achter kasten of op donkere zolders worden gehangen.

Maar bij beeldend kunstenares Liset van Dommelen kon ik een konijn beschilderen. Zij deed alle moeilijke dingen (zagen, schuren, heel kleine hoekjes) en ik hoefde alleen maar te bedenken wat ik erop wilde hebben. Na het vak Tilings and dynamical systems en alle Iran-verhalen van Jeanine over mooie tegelingen, was er maar een conclusie mogelijk: ik ging een Penrose-konijn voor mijn oma maken. Zo ziet een (stukje van een) Penrose tegeling eruit:

Na een paar uur knippen van vormpjes, voorzichtig met potlood voortekenen en daarna met een heel klein kwastje schilderen was dit het resultaat:

Zoals jullie zien, zijn de tegels niet helemaal netjes en heb ik soms een beetje gesmokkeld. Maar dat is natuurlijk artistiek. Wie denkt dat hij beter kan, mag zelf bij Van Dommelen een eigen konijn gaan maken!

(Ionica)

ps Als een van jullie mijn oma kent, niks zeggen hoor! Ze krijgt haar kadootje pas over een maand...

Leo Beenhakker bevestigt in een interview met Graphic Ghana wat de wiskundemeisjes al langer vermoedden: voetbal is geen wiskunde.

...But football is not played on paper, it is played on a pitch. This game is not mathematics and in football two plus two very rarely equals four — it’s usually three or five...

(Ionica)

Aanstaande maandag is er al weer iets leuks te doen in Leiden! Wiskundecluster Diamant organiseert een workshop over cryptografie: Diamant and security. Dit is het programma:

13:00 Opening
13:10 Pim Tuyls (Philips Research) Mathematics of Secure Key Extraction from Noisy Data
14:10 Tea break
14:30 Eric Verheul (PricewaterhouseCoopers & University Nijmegen) Mathematics of Secure Passwords
15:30 Tea Break
16:00 Paul Bakker (Fox-IT) Mathematics and Protecting Secrets in the Real World
17:00 Reception

De middag is bedoeld om academici en mensen uit het bedrijfsleven bij elkaar te brengen. Met de sprekers is dat zo te zien al gelukt. Volgens mij wordt het een leuke middag en iedereen die geïnteresseerd is in cryptografie is van harte uitgenodigd!
(Ionica)

Een paar weken geleden zat ik met een groepje wiskundigen te eten. Opeens vroeg iemand: "Is dat nou Serre die daar loopt? Wat doet hij hier?". Iedereen stopte met eten en draaide zijn hoofd om een glimp van de legendarische Serre op te vangen. Intussen werden de frietjes van ons bord gestolen door de vragensteller. Deze oude truc in een nieuw jasje verraste me, met welke wiskundigen zou deze vraag nog meer werken?

Aanstaande donderdag spreekt Jean-Pierre Serre in het algemeen colloquium in Leiden. Voor wie deze Abelprijswinnaar* ook wil zien: de voordracht heeft als titel Bounds for the orders of the finite subgroups of G(k) en begint om 16.00 in zaal 1 van het Gorlaeus. Meer informatie en een abstract zijn te vinden op de algemene colloquium pagina.

* Voor wie het niet wist: de Abelprijs is ongeveer de Nobelprijs voor wiskunde.

(Ionica)

Via Betablokker belandden we op de site van Noorderlicht, waar aangetoond wordt dat journalisten het verschil tussen procenten en procentpunten niet helemaal begrijpen. Een typisch gevalletje voor onze categorie muggenziften!

En als we toch aan het muggenziften zijn: eerlijk gezegd vind ik het taartvoorbeeld van Noorderlicht niet zo verhelderend. Als ik het verschil tussen de hoeveelheden taart die mijn vriendje en ik hebben opgegeten uit zou willen rekenen, is er gewoon weinig reden om dat in procenten te doen en niet in procentpunten: vanuit mijn standpunt heeft hij 20% minder taart gegeten, vanuit zijn standpunt heb ik 25% meer taart gegeten. De zin "Het verschil tussen uw taartconsumptie en die van uw partner is dus geen 10 procent, maar 20 procent" is dus ook een beetje misleidend: "het verschil" is juist weer een begrip dat zo absoluut klinkt dat het vanuit beide standpunten bezien hetzelfde zou moeten zijn en juist dat wil je dan uitdrukken in procentpunten.

In het geval van de verkiezing tussen Rutte en Verdonk is het dus ook interessanter om te weten hoeveel procent van de totale hoeveelheid kiezers minder op Verdonk gestemd heeft dan op Rutte, en dat zijn dus die 5 procentpunten (die we dan inderdaad wel netjes procentpunten moeten noemen, om de verwarring tegen te gaan). Goed, leve de procentpunt, dus!

(Jeanine)

Afgelopen vrijdag was Jeanine te gast bij WATNOU..?!, het jongerenprogramma van de Nederlandse Moslim Omroep op 747 AM. Voor wie het gemist heeft: luister of download het fragment hier.

Jeanine vertelt samen met wiskundestudent Mark Roelands over de workshops wiskunde en kunst die ze gaven in Iran. Ze vertellen ook hoe ze het land en de mensen hebben ervaren. Luister dus gewoon en hoor van alles over mooie tegelingen, eeuwige rijst met kebab, het Iraanse House of Mathematics, lekkere snoepjes en die leuke site wiskundemeisjes.nl . Je leert ook nog hoe je om een asbak moet vragen in Iran!

(Ionica)