Wiskundemeisjes

Ja, elk jaar liggen de pepernoten weer vroeger in de winkel, enzovoorts, maar dit leuke nieuwtje willen we jullie zeker niet onthouden. Er is namelijk goed nieuws voor alle -liefhebbers: dit jaar kun je een chocoladeletter op je verlanglijstje voor sinterklaas zetten! Hans Wisbrun bedacht de choco- en ging hem produceren, samen met leerlingen van de Afdeling Brood & Banket van het ROC van Amsterdam, die zijn -mallen gaan vullen met chocolade.

Op de markt tijdens de Jaarvergadering van de Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren op 8 november aanstaande zal de choco- worden gelanceerd. De oplage is beperkt en de letter zal tegen kostprijs worden verkocht.

Op de weblog van Hans Wisbrun kun je van alles lezen over de ontstaansgeschiedenis van deze mooie chocoladeletter.

Staan hieronder meer gele of blauwe stippen?

Dat is natuurlijk een makkelijke vraag, maar kun je het goede antwoord ook geven als je het plaatje slechts 200 milliseconden te zien krijgt? Op de site van de New York Times kun je testen of je een goed gevoel hebt voor aantallen.

De gemiddelde volwassene haalt een score van 75% (bij een flinke reeks testen). Deze maand werd in Nature een artikel gepubliceerd waarin onderzoekers laten zien dat er een verband is tussen goed zijn in het schatten van aantallen en goed zijn in wiskunde. Als je het artikel van Nature niet kunt lezen, dan is Gut Instinct’s Surprising Role in Math uit de New York Times een aanrader.

Hoe scoren jullie bij deze test? Ik zit na 25 testen op een score van 96%. Daar ben ik erg blij mee, want laatst bleek tot mijn eigen verbazing uit een andere internettest dat ik behoorlijk kleurenblind ben. Maar aantallen schatten kan ik gelukkig wel!

Gisteren vond de allereerste Junior Wiskunde Olympiade plaats. De leerlingen uit de klassen 1, 2 en 3 die vorig jaar het beste scoorden bij de Kangoeroewedstrijd werden uitgenodigd: uit elke klas 30. Omdat er maar liefst 37.744 leerlingen uit klas 1, 2 en 3 hebben meegedaan aan de Kangoeroewedstrijd was het al een hele prestatie als je een van de gelukkigen was die mochten deelnemen!

De wiskundemeisjes waren er niet bij, maar hebben gehoord (met dank aan Birgit) dat het een bijzonder geslaagde dag was. Naast de wedstrijd, die uit twee delen bestond, was er een lezing over kansrekening van Ronald Meester, en 's middags gaf Erjen Lefeber een workshop over grafen.

De opgaven waren er in twee soorten. Het eerste deel bestond uit meerkeuzevragen, het tweede deel uit open vragen. Als je benieuwd bent naar de opgaven, klik dan op de volgende links: opgaven deel 1, opgaven deel 2 en (niet meteen spieken!!) de antwoorden. De deelnemers bleken nog slimmer te zijn dan verwacht, en de beste deelnemer had bijna alles goed: Rens Bloom (zie foto) haalde 58 van de 60 punten.

Er waren 82 deelnemers die vorig jaar in klas 1, 2 of 3 zaten. In elke categorie waren er zes prijswinnaars, en er was ook nog een prijs voor de jongste deelnemer: Jonathan Steinebach.

De andere prijswinnaars zijn:

Klas 1:
1. Thijs Douwes, 49 punten
2. Jeroen Huijben, 45 punten
3. Lars Jellema, 45 punten
4. Peter van Hintum, 43 punten
5. Matthijs Lip, 42 punten
6. Fabian Brull, 40 punten

Klas 2:
1. Guus Berkelmans, 52 punten
2. Dominique Begijn, 46 punten
3. Balder Stalmeier, 46 punten
4. Suthes Balasooriyan, 42 punten
5. Jorrit Hortensius, 42 punten
6. Lana de Vries, 42 punten

Klas 3:
1. Rens Bloom, 58 punten
2. Tom van den Bosch, 53 punten
3. Dennis Zwarthoed, 49 punten
4. Bobby Yang, 46 punten
5. Henko Aantjes, 46 punten
6. Floris van Loo, 45 punten

De scores van de andere deelnemers zijn hier te vinden. (Als twee deelnemers evenveel punten haalden, werd de rangorde bepaald door de score in de Kangoeroewedstrijd.)

Van harte gefeliciteerd allemaal!

Gisteren was ik op het jaarlijkse Wiskundetoernooi in Nijmegen. 's Morgens zwoegden honderd teams van scholieren op de estafette-opgaven (net als vorig jaar). Na de lunch werd de middag geopend door Jan Terlouw. Jan Terlouw! De held die Koning van Katoren schreef en die als eerste natuurkundige in de tweede kamer kwam. Terlouw studeerde ook wiskunde en sprak vol verve de scholieren toe. Het mooiste vond ik zijn antwoord op de vraag: ``Wat kun je nu eigenlijk met wiskunde?" Dat was namelijk:

Met wiskunde kun je verhulde onzin onderscheiden van zin.

Het middagonderdeel Sum of us stond dit jaar in het teken van speltheorie en er moest flink onderhandeld worden. Eén team had zich uitgedost voor de beursvloer: pak aan, dasje om en haren strak in de gel naar achteren. Supermooi, maar jammer genoeg hielp dat niet om een van de prijzen in de wacht te slepen.

De uitslag werd gepresenteerd door Thom de Graaf, de burgemeester van Nijmegen. Zijn oude wiskundeleraar bleek zowaar aanwezig te zijn en nog mooier, een van de teams van zijn oude school won de vijfde prijs. Teams vijf, vier en drie kregen een reis naar Parijs. Maar de echt spectaculaire hoofdprijs voor de eerste twee teams was een reis naar New York, met een persoonlijke ontmoeting met John -Beautiful Mind- Nash. Net als vorig jaar werd het team van het Amsterdamse Barlaeus Gymnasium tweede. En de eerste prijs werd ook weggesleept door een team uit Amsterdam: namelijk door het Vossius Gymnasium. Zouden er soms geheime drilsessies zijn gehouden in de hoofdstad?

Het winnende team met van links naar rechts: Rik Scheffer (klas 5), Jelle van den Hooff (klas 6), Leslie Bicker Caarten (klas 6), Alex van den Brandhof (de trotse leraar) en Michiel van der Staaij (klas 5).

Hier kun je de vijf winnende teams en de complete uitslag vinden. Alle winnaars van harte gefeliciteerd! Ik ga trouwens mee naar New York (in het kader van participerende journalistiek), dus in oktober komt hier een verslag van de reis. En voor alle wiskundeleraren die er dit jaar niet bij waren: ga ook een team scholieren trainen en zorg dat je er volgend jaar bij bent!

Zoals we al schreven leek het erop dat er een nieuw Mersenne-priemgetal gevonden was. Dat blijkt inderdaad zo te zijn, maar dat is nog niet alles: er zijn er zelfs twee gevonden! We kennen nu 46 Mersenne-priemgetallen.

De Franse monnik Marin Mersenne (1588-1648) naar wie deze priemgetallen genoemd zijn.

Een Mersenne-priemgetal is een priemgetal van de vorm 2^p - 1. Mersenne werkte aan deze getallen toen hij een formule probeerde te vinden waarmee alle priemgetallen gegenereerd kunnen worden. Dat lukte niet, en zo'n formule is nog nooit gevonden.

Niet alle getallen van de vorm 2^p -1 zijn priem. Als 2^p -1 een priemgetal is, dan moet p zelf ook een priemgetal zijn: stel namelijk dat p een factor q heeft, dan is 2^p -1 deelbaar door 2^q - 1. Maar zelfs als p priem is, is 2^p - 1 heel vaak geen priemgetal. Voor p= 2, 3, 5 en 7 geldt wél dat 2^p - 1 priem is, maar 2¹¹ - 1 = 2047 = 23 × 89.

Uit het Kennislink-artikel van Alex van den Brandhof:

Voor het eerst in de geschiedenis kennen we priemgetallen van meer dan tien miljoen cijfers. Twee reuzenpriemgetallen werden onlangs gevonden door de Amerikaan Edson Smith en de Duitser Hans Michael Elvenich, of beter gezegd: de computers van deze twee heren. De twee getallen, 2^43.112.609 - 1 en 2^37.156.667 - 1, zijn volledig uitgeschreven 12.978.189 respectievelijk 11.185.272 cijfers lang. De nieuwe priemgetallen werden gevonden in het kader van GIMPS (Great Internet Mersenne Prime Search), een project waarbij duizenden vrijwilligers de ongebruikte rekencapaciteit van hun computer beschikbaar stellen voor via internet gedistribueerde berekeningen. GIMPS bestaat sinds januari 1996 en heeft sindsdien twaalf nieuwe Mersenne-priemgetallen opgeleverd. Het oude priemrecord stamt uit 2006, toen een priemgetal van ruim 9,8 miljoen cijfers werd gevonden.

Er was een prijs van $100.000 uitgeloofd voor het eerst gevonden priemgetal met meer dan 10 miljoen cijfers. Het priemgetal dat twee jaar geleden gevonden werd, was dus net te klein, en nu zijn er binnen een paar weken twee nieuwe gevonden die wel groot genoeg zijn! GIMPS geeft $50.000 van de prijs aan het UCLA Mathematics Department waar Smith de software liet draaien, $25.000 gaat naar een goed doel en van de rest gaat het grootste deel naar de ontdekkers van de vorige zes Mersenne-priemen.

Vandaag in Delta een interview met Richard Gill over het probioticaonderzoek waarbij onverwachts patiënten overleden na toediening van `goede' bacteriën: `Tragisch dat het is misgegaan'. Gill geeft op 17 september om 11 uur een voordracht over dit onderwerp in de Snijderszaal van het EWI-gebouw, Mekelweg 4 te Delft.

En het lijkt er echt op dat er een nieuw Mersennepriemgetal is gevonden (en de kans is groot dat daarvoor 100.000 dollar wordt uitgereikt).

Stichting Ars et Mathesis heeft als doel meer belangstelling te wekken voor kunst die haar inspiratie vindt in de wiskunde. En de stichting bestaat dit jaar al 25 jaar! Dat wordt op 15 november gevierd. Alle informatie daarover kun je vinden op de website.

Ars et Mathesis heeft een leuke lustrumactiviteit die we hier graag aankondigen: de stichting heeft een prijsvraag uitgeschreven! De opdracht is: maak een anamorfose met stoepkrijt. Een anamorfose is een vertekende afbeelding, die er slechts realistisch uitziet vanuit één bepaald standpunt.

Om mee te doen, moet je (alleen of in een groep, schoolklassen mogen ook meedoen) een anamorfose maken op een vloer/straat, wand/muur of plafond. Combinaties van deze vlakken zijn ook toegestaan. Het mag dus binnen of buiten zijn. Je anamorfose moet aantoonbaar gemaakt zijn voor deze prijsvraag in september of oktober 2008. De inzendingen worden beoordeeld door een jury onder voorzitterschap van Bruno Ernst. Er zijn mooie prijzen te winnen!

De precieze informatie en voorwaarden vind je op de website.

Nog beter dan foto's: dankzij Carl Koppeschaar hebben we drie filmpjes van onze toespraak bij de prijsuitreiking van Mr. K.J. Cath-prijs (zie vorig bericht). In filmpje 1 geeft Ionica het publiek een puzzel, in filmpje 2 vertelt Jeanine over het ontstaan van de site en in filmpje 3 eindigen de wiskundemeisjes met bedankjes en sluit rector magnificus/voorzitter van het College van Bestuur Paul van der Heijden af. In alledrie de filmpjes zie je ook interessante interferentiepatronen van polkadotjurkjes...

Vandaag kregen wij tijdens de opening van het academisch jaar de Mr. K.J. Cath-prijs uitgereikt! Dat is een prijs voor een medewerker of student van de Universiteit Leiden, die in de voorafgaande periode de naam van de universiteit op positieve wijze naar buiten heeft gebracht. (Het kan één persoon of een groep betreffen.) De prijs bestaat uit een oorkonde en € 2500,= voor het betreffende project.

Op de oorkonde staat:

Heden, 1 september 2008, is de Cath-prijs door prof. dr. Paul van der Heijden uitgereikt aan

uit waardering voor de uitmuntende wijze waarop zij met hun succesvolle website www.wiskundemeisjes.nl meer dan 2000 bezoekers per dag weten te bereiken. Deze website, die zij nu twee jaar met enthousiasme en gedrevenheid vullen met allerlei artikelen, puzzels, blogs, filmpjes en leuke weetjes over wiskunde, is een originele en actuele manier om scholieren op interactieve wijze vertrouwd te maken met wetenschap en positieve aandacht te genereren voor het onderwijs en onderzoek in de wiskunde. Jeanine Daems en Ionica Smeets zijn ook op andere fronten actief bezig met het promoten van wiskunde: zij schrijven artikelen, begeleiden wiskundezomerkampen en nemen deel aan programma's op Schooltv en aan de Nationale Rekentoets. Zij manifesteren zich daarbij als uitstekende ambassadeurs voor de Leidse universiteit in het algemeen en voor haar onderwijs van hoog niveau in het bijzonder.

Dank aan de jury voor deze mooie woorden!

Tijdens de opening mochten we een kleine presentatie geven. De foto's zijn er nog niet, die plaatsen we zodra ze er zijn (we hadden leuke jurkjes aan). Speciaal voor de aanwezigen die de geprojecteerde stukjes nog eens willen zien of heel erg benieuwd zijn hoe de gevangenen hun onthoofding misschien kunnen vermijden: klik op een van de volgende links voor de puzzel over de gevangenen, het grapje over meisjes en wiskunde, de favoriet van Roger Penrose en Vallende Ster Galois. En klik hier voor het nieuwsbericht van de Universiteit Leiden over de opening van het academisch jaar.

Gisteren gaf professor Rob Tijdeman (mijn promotor) zijn afscheidscollege. Na afloop kwam de burgemeester van Leiderdorp tevoorschijn om hem in naam der koningin te verheffen tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Hier kun je lezen waarom Tijdeman dat meer dan verdiend heeft. De wiskundemeisjes hebben hem gisteren al persoonlijk gefeliciteerd, maar hierbij nog een keer: ``Gefeliciteerd!".

In Leiden stonden de afgelopen dagen in het teken van Tijdemania (met dank aan Hendrik Lenstra voor deze woordgrap). We zagen veel goede voordrachten tijdens drie dagen symposium en seminar. Veel sprekers gaven Tijdeman huiswerk mee voor de komende 65 jaar. Omdat wij vermoeden dat de ridder in kwestie voorlopig he-le-maal niet gaat stoppen met werken, maakten we deze cover.