Wiskundemeisjes
Internetbureau Rotterdam 
Archief voor categorie 'Leestip'
Vandaag wordt in het Teylers Museum in Haarlem het boek De Bètacanon gepresenteerd. In 2007 verscheen elke week een aflevering in het wetenschapskatern van de Volkskrant. De onderwerpen zijn bepaald door de Volkskrant en een commissie van acht hoogleraren (voorgezeten door Robbert Dijkgraaf), de artikelen zijn geschreven door jonge, enthousiaste wetenschappers. Ionica en ik schreven allebei een stuk voor de bètacanon, over algoritmen en symbolen & formules, respectievelijk.
Wij zijn dus van de partij, zeker omdat Ruben Naeff, die zowel wiskunde als muziekwetenschap studeerde, een heuse bètacanon op muziek geschreven heeft, want: "Een canon mag geen canon heten als het niet wordt gezongen." Die canon is na de première te vinden op zijn website. Het boek is voor € 25,- te bestellen bij de webwinkel van de Volkskrant.
Een tijd geleden vond Ionica bij de Slegte twee exemplaren van Count Down - Six Kids Vie for Glory at the World's Toughest Math Competition, geschreven door Steve Olson. Op de voorkant van onze versie staat: the race for beautiful solutions at the International Mathematical Olympiad.
De Internationale Wiskunde Olympiade vindt elk jaar ergens op de wereld plaats. (In 2011 zal dat in Nederland zijn.) Elk land dat mee doet stuurt een team van zes middelbare scholieren naar de Olympiade. Die scholieren zijn eerst in eigen land geselecteerd (in Nederland gebeurt dat door middel van de Nederlandse Wiskunde Olympiade, die bestaat uit twee rondes en een trainingstraject voor de best presterende scholieren). Op de Olympiade krijgen ze zes opgaven.
Count Down vertelt het (misschien beter: een) verhaal van de 42e Internationale Wiskunde Olympiade, die in 2001 plaatsvond op de campus van George Mason University in Fairfax, Virginia. Bijna 500 deelnemers uit 83 landen deden mee. De auteur volgde het Amerikaanse team, dat uit zes jongens bestond.
Read the rest of this entry »
Ja, dat is een interessante vraag, en bovendien de titel van een verhaal van Claude Berge (1926 - 2002): Qui a tué le Duc de Densmore?, vertaald als: Who Killed the Duke of Densmore?. Berge was wiskundige, hij is een van de grondleggers van de moderne combinatoriek en grafentheorie. Maar daarbuiten hield hij zich bezig met kunst (maken en verzamelen) en het spelen van schaak en Hex; bovendien was hij een van de oprichters van de Oulipo. De Oulipo is een Franse groep die bestaat uit schrijvers, kunstenaars en wiskundigen, die literatuur maken die aan bepaalde regels voldoet. Zo schreef Georges Perec bijvoorbeeld een boek waarin de letter "e" niet voorkomt en maakte Queneau een boek met Cent Mille Milliards de Poèmes.
(Claude Berge; copyright foto: Libération)
In Who Killed the Duke of Densmore? lezen we acht verklaringen van de acht mensen die de Hertog van Densmore als laatste levend gezien hebben. Omdat de Hertog op een afgelegen eiland woonde, werd zijn dood pas na ruim een jaar ontdekt. Eén van de acht personen die als laatste bij hem te gast zijn geweest moet hem vermoord hebben, maar wie? Omdat er al zo'n tijd verstreken is, weten deze mensen niet meer precies wanneer ze bij de Hertog te gast waren. Wel vertellen ze wie van de anderen ze op het eiland ontmoet hebben.
En die informatie blijkt genoeg te zijn! Want gelukkig kent Detective Ralston uit zijn studietijd nog een briljante jongeman die inmiddels wiskundeprofessor geworden is. Nadat die het probleem als een graaf getekend heeft, vertelt een stelling van Hajós over intervalgrafen precies wie de moordenaar is!
Het verhaal is onder andere te vinden in Oulipo Laboratory - Texts from the Bibliothèque Oulipiènne.
Tja, er is natuurlijk geen Nobelprijs voor de wiskunde, maar heel wat wiskundigen hebben toch zo'n prijs in de wacht gesleept. Meestal doen ze iets met natuurkunde of economie (speltheorie is altijd goed) en Bertrand Russel kreeg er één voor de literatuur. Laatst ondekte ik dat Nobellaureaat John Coetzee ook al wiskunde heeft gestudeerd.
Ik las zijn Youth: Scenes from Provincial Life II en ergerde me vreselijk aan de hoofdpersoon, de lamlendige wiskundestudent John. Pas na het lezen ontdekte ik dat het boek autobiografisch was. En toen was ik toch gefascineerd, want zoals Martijn elders opmerkte: "Ook mooi om steeds, als Coetzee weer faalt op literair, romantisch of sociaal vlak, te bedenken: ja, maar later won hij wel de Nobelprijs."
Hierbij twee stukken uit Youth die over wiskunde gaan.
He is falling behind in his studies and he does not see how he will ever catch up. In his first two years at the university he had been one of the stars in his class. He found everything easy, was always a step ahead of the lecturer. But of late a fog seems to have descended on his mind. The mathematics they are studying had become more modern and abstract, and he has begun to flounder. Line by line he can still follow the exposition on the blackboard, but more often than not the larger argument eludes him. He has fits of panic in his class which he does his best to hide.
What draws him to mathematics, besides the arcane symbols it uses, is purity. If there were a department of Pure Thought at the university he would probably enrol in pure thought too; but pure mathematics appears to be the closest approach the academy afford to the realm of the forms.
Op zoek naar een illustratie voor een artikel belandde ik laatst bij de blogpost Why does engineering/math/science education in the US suck?. Geïntrigeerd door het plaatje las ik verder.
Kathy Sierra verwijst onder andere naar een onderzoek van Jacques Hadamard. In The Psychology of Invention in the Mathematical Field (uit 1954) vraagt hij verschillende wetenschappers hoe zij hun werk nu eigenlijk doen. Het boek bevat een brief van Einstein waarin hij zijn eigen denkproces analyseert. Daar ben ik erg benieuwd naar. Ik ga het boek bestellen en zal er later zeker meer over schrijven!
De Basisbibliotheek - 1000 sleutelteksten uit de cultuurgeschiedenis van de Lage Landen staat sinds kort online.
De Basisbibliotheek biedt een selectie van duizend titels uit de Nederlandstalige cultuurgeschiedenis van de Middeleeuwen tot heden, van romans tot proefschriften, van pamfletten tot bijbelvertalingen, van bakerrijmen tot memoires. Meer dan de helft van de teksten is nu al volledig beschikbaar; de overige teksten volgen in de loop van 2008.
Er staan ook boeken over of met wiskunde tussen! Tom Koornwinder ging op zoek en vond het volgende lijstje:
1585, Simon Stevin, De Thiende
1604, Willem Bartjens, De cijfferinghe
1605-1608, Simon Stevin, Wisconstighe gedachtenissen
1984, Hans Freudenthal, Appels en peren / wiskunde en psychologie
1987, Hans Freudenthal, Schrijf dat op, Hans. Knipsels uit een leven
1990, D.J. Struik, Geschiedenis van de wiskunde
1999, Marjolein Kool, Die conste vanden getale
En ook nog de volgende titels met een wiskunde-component:
1953, E. van Everdingen, C.H.D. Buys Ballot. 1817-1890
1981, Hugo Brandt Corstius, Opperlandse taal- & letterkunde
1987, Constantijn Huygens, Mijn jeugd (ed. C.L. Heesakkers)
1990, A.J. Kox, Van Stevin tot Lorentz
1998, Bastiaan Willink, De tweede Gouden Eeuw
Raymond Queneau (1903 - 1976) was een Franse schrijver. Hij is een van de oprichters van de Oulipo, een Franse groep die vooral bestaat uit schrijvers en wiskundigen. Ze maken literatuur die voldoet aan bepaalde beperkingen (zo schreef Georges Perec bijvoorbeeld een boek waarin de klinker e niet voorkomt).
Queneau schreef Cent Mille Milliards de Poèmes. Dat boek bestaat uit tien sonnetten (die dus elk veertien regels hebben). Maar het is geen gewone poëzie-bundel: tussen de dichtregels staan kniprandjes en het is de bedoeling dat je de regels losknipt van elkaar, zodat elke bladzijde uit veertien losse flapjes bestaat.
De grap is nu dat de regels van verschillende gedichten ook kloppen met elkaar: als je de eerste regel van gedicht 1 en de tweede van gedicht 4, de derde van gedicht 8 enzovoorts achter elkaar leest, staat er weer een kloppend sonnet. Het boek bevat dus 1014 sonnetten! Vandaar de titel, uiteraard. Maar die wil je niet allemaal lezen: Queneau heeft uitgerekend dat iemand die 24 uur per dag leest wel 190.258.751 jaar nodig heeft om ze allemaal uit te krijgen. (Je kan zelf controleren dat Queneau ongeveer 1 minuut doet over het lezen van een sonnet.)
Op deze website kun je de gedichten zelf samenstellen, in het Frans en in het Engels.
Het mooie plaatje hierboven komt uit dit artikel: Robotic Poetics.
Uit de nieuwe bundel van Frank van Pamelen, Ikea en andere verzen, dit leuke gedicht! (Met dank aan Marjolein voor de tip en aan Frank voor de toestemming om het gedicht hier neer te zetten.)
Raadsel
Als een wiskundige uit 23
Het in het 102 lopen laat
En dan ge32 is
Om zich blasé in 42hoven
Van het leven te beroven
Wat is hij dan?
Klik hieronder voor de Oplossing!
Paul Erdős (1913 - 1996) was een zeer bijzondere wiskundige. Hij was erg productief en hij werkte het liefst met mensen samen. Daarvoor reisde hij de hele wereld rond. Hij had een heel eigen kijk op de dingen. Alex van den Brandhof schreef een artikel over Erdős in Pythagoras, en dat is nu ook te lezen via Kennislink!
Ben je geïnteresseerd geraakt in Erdős? Er zijn een paar leuke boeken over hem geschreven en er is zelfs een documentaire over hem gemaakt, allemaal zeer de moeite waard:
- Paul Hoffman, The Man Who Loved Only Numbers (boek)
- Bruce Schlechter, `My brain is open', the mathematical journeys of Paul Erdős (boek)
- George Csicsery, N is a number - A portrait of Paul Erdős (The story of a wandering mathematician obsessed with unsolved problems) (documentaire)
Wie kent het niet: je bent gezellig op wiskundekamp, en om goed wakker te worden na een nachtje weinig slaap ga je lekker douchen. Maar dan wordt een andere begeleider ook wakker, en nog een, en voor je het weet sta je constant aan de kraan te draaien omdat je douche fluctueert tussen warm en koud, zonder ook maar even op een fijne temperatuur te blijven.
Christina Matzke en Damien Challet hebben een wiskundig model gemaakt van dergelijke situaties. Een doucher heeft twee doelen: een aangename gemiddelde temperatuur en kleine temperatuurschommelingen. In principe wordt het perfecte evenwicht behaald als alle douchers dezelfde optimale strategie gebruiken. Maar omdat die strategie niet altijd precies gevolgd kan worden (in de praktijk zitten er maar eindig veel standen op een douche), kan het nuttig zijn om niet allemaal hetzelfde te doen. Dan is er wel een groter risico op temperatuurschommelingen. Op arXiv kun je het hele artikel lezen: Taking a shower in Youth Hostels: risks and delights of heterogeneity.
Met dank aan Bart voor de tip.
