Wiskundemeisjes

Waarom heb ik Cryptonomicon niet veel eerder gelezen? Deze roman van Neal Stephenson verscheen in 1999 en was me al meermaals aangeraden, maar toch kocht ik het boek steeds niet. Gelukkig kreeg ik het boek vorig jaar voor sinterklaas van mijn collega Willem Jan en durfde ik op vakantie eindelijk aan de ruim 1100 pagina's tellende bestseller te beginnen.

Het is nogal lastig om het boek te omschrijven of samen te vatten. Verschillende verhalen lopen door elkaar, een gedeelte speelt zich af tijdens de Tweede Wereldoorlog en een gedeelte ergens in de jaren negentig. Cryptografie en wiskunde spelen een belangrijke rol. In de Tweede Wereldoorlog verzinnen wiskundigen bijvoorbeeld slimme dingen om codes te breken en nog slimmere dingen om te voorkomen dat de vijand ontdekt dat ze die codes gebroken hebben.

Het boek leest ontzettend lekker weg. Stephenson gebruikt de befaamde truc om steeds zo veel spanning op te bouwen in een verhaallijn, dat je ab-so-luut wilt weten hoe die afloopt voor je het boek weg kunt leggen. Maar vlak voor de climax eindigt het hoofdstuk en begint een hoofdstuk over andere personages in een andere tijd.

Ik zou geen wiskundemeisje zijn als ik niet erg enthousiast werd door de wiskunde in dit boek. Hoogtepunten vond ik de verhandeling over de kans dat de fietsketting van Alan Turing eraf zal vallen (wie meer wil weten: lees het boek!) en de verdeling van een erfenis op wiskundig verantwoorde wijze. Het is ook leuk om meer over cryptografie te leren, ik wist bijvoorbeeld nooit wat een One-Time-Pad nu precies was (wie dat ook wil weten: lees het boek!). De personages zijn ook heerlijk herkenbaar, bij sommige wiskundigen in het boek zag ik collega's voor me. Hierbij een stukje van een gesprek dat ik grappig vond:

"I understand you are good with numbers," the lady says.

Randy is really racking his brain now. How does this woman know he’s a numbers kind of guy? "I’m good with math," he finally says.

"Isn’t that what I said?"

"Nah, mathematicians stay away from actual, specific numbers as much as possible. We like to talk about numbers without actually exposing ourselves to them—that’s what computers are for."

Verder zou ik zeggen: lees het boek vooral zelf!

(Ionica)

Zo, ik ben weer terug in Nederland! De titel van dit stukje dekt de lading niet helemaal, want eigenlijk heb ik nogal weinig wiskunde gedaan op het strand. Omrekenen wat een cocktail kostte in euro's was waarschijnlijk het meest hoogstaande. Alle hypes rond Bloggies en magische vierkanten zijn aan me voorbij gegaan, maar inmiddels ben ik weer helemaal bijgelezen. Ook namens mij nog bedankt voor alle stemmen en leuke reacties!

Op het strand las ik wél twee boeken waar wat wiskunde in zat. Binnenkort in de categorie leestip meer over het geweldige Cryptonomicon, want dat moet ik eerst nog even uitlezen.

Wat ik wel uitheb, is Giraffe van J.M. Ledgard, over het bizarre plan om Tsjechische giraffen te fokken onder het communistische regime in de jaren zeventig.

Ik vond in dit (verder prima) boek weer een pareltje voor de categorie muggenziften. De schrijver wil laten zien dat hij ook wat weet van wiskunde en dan gaat het al snel mis...

I pick up a pine cone. I am reminded of the Fibonacci sequence we recited in mathematics class: 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89. I see the sequence in the petals of the last surviving wild roses and in the coil of seeds in a flower head, and I hear it now in some piano concerto in my head which goes with an eight-tone white scale and a five-tone black to give an octave of thirteen notes. The relation between two and three or between thirty-four and fifty-five is the golden ratio."

Echt? Dus de gulden snede is gelijk aan 3/2 én aan 55/34? Geen wonder dat die gulden snede zo bijzonder is!
(Ionica)

ps De verhouding tussen twee opeenvolgende Fibonacci-getallen is natuurlijk een steeds beter wordende benadering van de gulden snede. Dat dan weer wel.

Woensdag hield Jan van Maanen zijn oratie. Hij is hoogleraar-directeur van het Freudenthal Instituut (FIsme) en hoogleraar didactiek van het wiskundeonderwijs. Helaas konden de wiskundemeisjes niet aanwezig zijn, maar er is natuurlijk een boekje gemaakt van zijn rede, en de oratie is ook hier te vinden. Hieronder staan wat punten die Van Maanen aanstipte.

De intrigerende titel De koeiennon riep na de aankondiging verwarde reacties op, want: wat is een koeiennon? Gelukkig vertelt Van Maanen dat al aan het begin. Het begrip stamt uit een citaat van zijn buurvrouw Berna over de wiskundelessen die zij 35 jaar geleden kreeg:

"Bij 'didactiek van het wiskundeonderwijs' moest ik direct denken aan de roomskatholieke non van wie ik op de middelbare school wiskunde kreeg. Zij gaf die wiskunde altijd op een manier dat iedereen (dom of slim) het begreep en dat gaf haar de bijnaam de koeiennon, omdat zij volgens alle ouders en leerlingen, in staat was om een koe wiskunde te leren. We hebben het nooit in een weiland uitgeprobeerd, maar iedereen in onze klas haalde minimaal een voldoende op het eindexamen."

Van Maanen pleit voor een aantal verbeteringen in het huidige wiskundeonderwijs op alle niveaus.

Read the rest of this entry »

Vandaag staat in NRC Handelsblad, in de bijlage Leven &cetera, een leuk stukje over de wiskundemeisjes en de Dutch Bloggies, met een foto!

En of dat nog niet genoeg is: in dezelfde krant, in het katern Wetenschap & Onderwijs, staat een interessant artikel van Ionica over een curieus oud rekenbotje dat in Afrika gevonden is: Getalbegrip uit Afrika.

(Jeanine)

De TU Delft slaat een wiskundebrug tussen middelbare school en universiteit met een mooie site vol filmpjes. Aan de hand van achtbanen  wordt  van alles uitgelegd over krachten en vectoren. Mocht ik maar een profielwerkstuk maken over achtbanen!
(Ionica)

Eind vorig jaar verscheen Opgelost! van Bennie Mols als jubileumboek van het Centrum voor Wiskunde en Informatica. Dit boek verschilt nogal van de meeste andere jubileumboeken, doordat Mols de vrije hand kreeg om een boek over toepassingen van wiskunde en informatica te maken. Hierdoor is het geen boek vol borstklopperij geworden, maar een collage van mooie stukken over wiskunde, interviews met interessante mensen en losse weetjes.
Voor Delta schreef ik een recensie van het boek en om mezelf maar eens te citeren (ik maak het mezelf even makkelijk - het is immers weekend):

Mols neemt per hoofdstuk één thema als rode draad en kiest daarbij uiteenlopende onderwerpen, zoals opsporingstechnieken, sport, denkende machines en muziek. Elk hoofdstuk bestaat uit verschillende losse fragmenten: achtergrondinformatie, een interview met een deskundige, een stukje doe-het-zelf en een onopgelost probleem. Het boek is zeldzaam mooi en rijk geïllustreerd met fullcolor-foto’s en tekeningen. Elk hoofdstuk begint met een quote over het onderwerp, waarbij niet de bekende clichés voorbij komen. Het hoofdstuk over optimalisering begint bijvoorbeeld met het Japanse spreekwoord: Als je lang genoeg wacht, komt het mooiste weer.

en

'Opgelost' laat zien dat wiskunde op de vreemdste plaatsen gebruikt wordt en veel meer is dan het oplossen van sommetjes of het uitvoeren van berekeningen. Het geeft een beeld van de problemen waaraan op dit moment echt gewerkt wordt. Een aanrader voor iedereen die bètawetenschappen een warm hart toedraagt.

Lees hier de hele recensie of bestel gelijk het boek!

(Ionica)

Als je een bèta bent, en vooral als je een bèta bent die zich dagelijks tussen andere bèta's ophoudt, is het onvermijdelijk dat op een dag iedereen om je heen begint te gniffelen als het getal 42 opduikt. Op die dag wordt het hoog tijd dat je ook zelf Douglas Adams' The Hitchhiker's Guide to the Galaxy gaat lezen, of, nog beter, The Ultimate Hitchhiker's Guide, waarin alle delen zijn opgenomen. Voor mij was die dag al tijden geleden aangebroken, maar nu ben ik overstag en inmiddels ben ik in Life, the Universe and Everything beland.

Het is onmogelijk om een samenvatting te geven, bovendien zal een groot deel van jullie het boek al lang uit hebben, vaker dan 3 keer gelezen hebben, of hele stukken uit het hoofd kunnen citeren. Het boek is uitermate grappig, en nog leerzaam ook. Zo blijkt er een restaurant te zijn aan het einde van het universum, en dat einde van het universum is geen plaats maar een tijd. Ik snap eindelijk waar babelfish zijn naam aan te danken heeft. Ik weet dat ergens in de jaren '80 de aarde is opgeblazen door de Vogons om plaats te maken voor een intergalactische snelweg. Ook weet ik nu wie werkelijk de intelligentste bewoners van de aarde zijn.

Het volgende citaat over een revolutionaire doorbraak in de wiskunde wil ik jullie niet onthouden.

Bistromathics itself is simply a revolutionary new way of understanding the behaviour of numbers. Just as Albert Einstein observed that space was not an absolute but depended on the observer's movement in space, and that time was not an absolute, but depended on the observer's movement in time, so it is now realized that numbers are not absolute, but depend on the observer's movement in restaurants.

The first nonabsolute number is the number of people for whom the table is reserved. This will vary during the course of the first three telephone calls to the restaurant, and then bear no apparent relation to the number of people who actually turn up, or the number of people who subsequently join them after the show/match/party/gig, or to the number of people who leave when they see who else has shown up.

The second nonabsolute number is the given time of arrival, which is now known to be one of those most bizarre of mathematical concepts, a recipriversexcluson, a number whose existence can only be defined as being anything other than itself. In other words, the given time of arrival is the one moment of time at which it is impossible that any member of the party will arrive. Recipriversexclusons now play a vital part in many branches of mathematics, including statistics and accountancy, and also form the basic equations used to engineer the Somebody Else's Problem field.

The third and most mysterious piece of nonabsoluteness of all lies in the relationship between the number of items on the bill, the cost of each item, the number of people at the table and what they are each prepared to pay for. (The number of people who have actually brought any money is only a sub-phenomenon in this field.)

Ik heb de film nog niet gezien, daar wacht ik mee tot ik het boek uit heb. Ook het hoorspel heb ik nog niet geluisterd. Er is dus nog genoeg te doen. En jullie kunnen rustig in de comments discussiëren over wie het leukste personage is (mijn voorkeur gaat voorlopig uit naar Marvin, de paranoid android), of het hoorspel beter is dan het boek of de film, of Vogons stiekem toch best lief zijn en of bistromathics het echt gaat maken in de wetenschap. Maar het zou fijn zijn als jullie niet the ultimate question (zo die al bestaat) in de comments gaan zetten, of andere belangrijke spoilers, want er zijn vast nog meer mensen die het boek nog niet gelezen hebben.

(Jeanine)

NB: Lees in de Engelse wikipedia alles wat je verder nog wil weten over de Hitchhiker's Guide.

Tom stuurde ons een bijzonder goede tip: bij De Boekenmarkt is The Dot & the Line - a romance in lower mathematics voor maar 4,50 te koop (hij staat in de nieuwe catalogus). Je kunt online bestellen of naar de winkel in Den Haag gaan. Het boekje gaat over een rechte lijn die verliefd wordt op een rode stip en alles op alles zet om haar (hem?) te veroveren. De wiskundemeisjes hebben net twee boekjes besteld en kunnen jullie nog niet vertellen of het echt de moeite waard is. De recensies op Amazon zijn echter overweldigend positief: 25 gebruikers gaven het boek 5 van de 5 sterren en Satuday Review schreef:

"A clever idea, carried out to perfection. You will find yourself going through these ingenious pages again and again. A gem."

Dat belooft veel goeds!

(Ionica)

Sinds deze week is er een nieuw wiskundeweblog in het Nederlandse taalgebied! Koen Vervloesem schrijft op QED over wiskunde en computers. Maandag troefde hij ons af door als eerste over de nieuw gevonden priemtweeling te schrijven, dus houd zijn site voortaan in de gaten!

Nu we toch aan het linken zijn naar andere weblogs: op Ikniks Blog staat vandaag een interessant stuk over wiskundige wanpraktijken.
(Ionica)

Vandaag gaat ‘Reken mee met abc’ van start: een unieke wiskundewedstrijd waaraan iedereen, van jong tot oud, kan meedoen. Via de gelijknamige website kan worden meegerekend aan het zogenoemde abc-vermoeden, een nog onopgelost probleem in de getaltheorie. Puzzelaars, scholieren, en deelnemers die hun computer toch niet dag en nacht gebruiken, kunnen proberen kampioen te worden en daarmee bekendheid verwerven in deze tak van wetenschap. Als veel vrijwilligers gaan meedoen, hopen wiskundigen van de Universiteit Leiden meer inzicht te krijgen in het abc-vermoeden.

Op de site staan onder "Meer stellingen en vermoedens" trouwens stukken van de wiskundemeisjes!
(Ionica)