Wiskundemeisjes

Hebben jullie ook altijd wat moeite om in meer dan drie dimensies te denken? Rob Bryanton schreef hierover het boek Imagining the tenth dimension. Op de bijbehorende website staat een prachtige animatie waarbij je stap voor stap naar de tiende dimensie wordt meegenomen. Dit is een screenshot bij het verhaaltje over de vijfde dimensie.

Als je het hele filmpje wilt zien (en wie wil dat nou niet?), ga naar deze site en klik op het bewegende plaatje aan de rechterkant.

(Ionica)

...en hij is goed begonnen, want het eerste artikel gaat over het getal nul!

De bètacanon is een initiatief van de Volkskrant. Dit jaar zal elke zaterdag een artikel in de wetenschapsbijlage verschijnen over 'iets dat elke Nederlander zou moeten weten over wetenschap'. De stukken zullen uiteindelijke gebundeld worden tot een boek en zo een tegenhanger vormen van de Nederlandse canon. De onderwerpen worden gekozen door een commissie van wijze professoren, maar de stukken worden geschreven door jonge, talentvolle wetenschappers. Het eerste stuk heet Nul staat voor niets en is geschreven door Vincent van der Noort. Hij maakt met eenvoudige voorbeelden duidelijk hoe geweldig nul eigenlijk is:

Wij zijn eraan gewend hetzelfde symbool te gebruiken voor (bijvoorbeeld) 2 en 2000, maar eigenlijk is dat heel vreemd: of u op uw verjaardag 2 of 2000 gasten verwacht, is wel degelijk van invloed op uw boodschappenlijstje.

Vincent vertelde ons, dat het wel grappig is hoe het idee is ontstaan dat hij een artikel over nul kon schrijven. Hij had met andere wiskundigen gepraat over wat er wel en niet thuishoorde in de bètacanon en kwam er meer en meer achter dat wat wiskundigen nu interessant vinden wel erg ver afstaat van de alledaagse wereld van de krantenlezer. Uiteindelijk zei hij half ironisch tegen een Volkskrantredacteur: "Je mag al blij zijn als mensen weten wat het getal nul is". Die man werd daarna laaiend enthousiast over het idee om nul op te nemen in de canon en zo mocht Vincent dit stuk schrijven over de grootste menselijke ontdekking sinds het wiel...
(Ionica)

Zoek je nog een leuk cadeau voor onder de kerstboom? En houdt degene voor wie je een cadeau zoekt ook zo van sudoku's? Dan is Magische vierkanten: Van Lo-Shu tot sudoku van Arno van den Essen een echte aanrader!

De wiskundemeisjes houden zelf helemaal niet van sudoku's maar wel heel erg van magische vierkanten. In het boek word je in verschillende hoofdstukken meegenomen langs de geschiedenis van magische vierkanten en allerlei leuke wiskundige problemen. De stijl van het boek is heel aangenaam, zonder formules en alle iets moeilijkere dingen staan los uitgelegd in bijlages. Ik schreef een recensie over Magische vierkanten voor het Nieuw Archief voor Wiskunde. Laat ik mezelf even citeren:

Kortom: dit boek is aardig voor wiskundigen die nog niets van magische vierkanten weten en voor wiskundigen die het niet erg vinden wanneer er geen diepe wiskunde in een boek voorkomt. Magische vierkanten: van Lo Shu tot sudoku is echter bijzonder geschikt om cadeau te geven aan vrienden en familieleden die niets van wiskunde willen weten, maar wel dol zijn op sudoku’s. Zij kunnen veel plezier aan dit boek beleven en ook nog iets over wiskunde — hoe elementair ook — opsteken.

Lees hier de hele recensie (pdf) of bestel gelijk het boek.

(Ionica)

Kurt Vonnegut is mijn favoriete schrijver. Groot was dan ook mijn vreugde toen ik gisteren een kort verhaal van hem las over twee wiskundigen en een supercomputer. Nog groter was mijn vreugde toen bleek dat het verhaal integraal op internet staat, zodat jullie het ook kunnen lezen.

Lees dus vooral zelf Epicac waarin een verliefde wiskundige hulp krijgt van de supercomputer Epicac.

Hierbij vast een stukje, waarin het de wiskundige niet lukt om zijn grote liefde te overtuigen dat ze met hem moet trouwen.

I'm not shy. That wasn't the trouble. I knew what I wanted, and was willing to ask for it, and did so several times a month. "Pat, loosen up and marry me." One night, she didn't even look up from her work when I said it. "So romantic, so poetic," she murmured, more to her control panel than to me. "That's the way with mathematicians--all hearts and flowers." She closed a switch. "I could get more warmth out of a sack of CO2."

(Ionica)

Hier schreven we al over ons artikel Autisten, genieën, horken en kluizenaars - Wiskunde en wiskundigen verbeeld in romans. Inmiddels staat de hele tekst op de site van de Academische Boekengids, dus iedereen die er niet in geslaagd is een ABG te bemachtigen kan het nu toch lezen!

(Jeanine)

Vandaag wordt Benoît Mandelbrot 82 jaar. Hij is vooral bekend door de naar hem vernoemde Mandelbrot fractals. Sterker nog: Mandelbrot bedacht in 1975 de naam fractals voor deze zichzelf herhalende structuren. Hieronder zien jullie zo'n fractal, het plaatje is trouwens gemaakt met het eerder genoemde 3D-XplorMath.

Mandelbrot ontdekte dat zichzelf herhalende structuren een belangijke rol spelen in verschillende gebieden (bijvoorbeeld in economische modellen en vloeistofdynamica). Hij publiceerde veel artikelen en is nog steeds actief als wiskundige.

In 2004 verscheen het boek The (Mis)behavior of Markets: A Fractal View of Risk, Ruin, and Reward dat Mandelbrot samen met Richard Hudson schreef. Hierin wordt betoogd dat de modellen die gebruikt worden voor financiële markten niet kloppen: Risico's worden stelselmatig veel te laag ingeschat. Ik heb het boek nog niet gelezen, maar Willem-Jan stuurde me dit interessante interview uit de Suddeutsche (voor wie geen problemen heeft met Duits). Vooral deze uitspraak is veelzeggend:

Würden die zehn schlimmsten Kursabstürze der vergangenen sieben Jahre aus dem S&P-500-Index herausgerechnet, stünde das US-Börsenbarometer heute doppelt so hoch. Daher werden die Risiken an den Finanzmärkten systematisch unterschätzt.

(Ionica)

Vandaag is de nieuwe Academische Boekengids verschenen, met daarin een artikel van jullie favoriete wiskundemeisjes: Autisten, genieën, horken en kluizenaars - Wiskunde en wiskundigen verbeeld in romans. Als je een medewerker bent aan de universiteiten van Leiden, Groningen, Amsterdam of Utrecht: spoed je naar de grote stapels gratis ABG's! Zo niet: soms zijn ze bijvoorbeeld te vinden bij Kooijker in Leiden. Over vier weken verschijnt het artikel ook integraal op www.academischeboekengids.nl.

(Jeanine)

...want daar liggen twee leuke boeken over wiskunde voor weinig geld!

Voor 4 euro koop je De kortste introductie wiskunde van Timothy Gowers. In 160 bladzijden lees je waarom het moeilijk is om echte problemen met wiskundige modellen te beschrijven, waarom wortel 2 en de gulden snede irrationaal zijn, wat hyperbolische meetkunde is en nog veel meer. Wiskundigen denken misschien dat ze dit boek kunnen overslaan, maar het boek is ook erg leuk als je alle theorie al kent. Jan van de Craats vindt dat iedereen dit boek moet lezen en wie zijn wij om hem tegen te spreken?

Voor nog eens 6,50 ben je de trotse eigenaar van Het magisch labyrint, de wereld bezien door wiskundige ogen van Ian Stewart. Eerlijk gezegd heb ik er zelf nog niet veel in gelezen (ik heb het net gekocht), maar het ziet er erg leuk uit en Ian Stewart is natuurlijk altijd goed! Ik vond bij snel bladeren een leuke puzzel/opgave voor jullie. Het is een bekende wiskundige instinker.

Op dezelfde dag jarig

Probeer op de volgende vraag zo snel mogelijk een antwoord te geven, zonder pen en papier te gebruiken.

Hoeveel mensen moeten er samen in een kamer zijn om de kans dat minstens twee van hen op dezelfde dag jarig zijn groter dan 50 % te maken?

Om jullie op weg te helpen: als er 1 iemand in de kamer is, dan is deze kans 0%. Als er 366 mensen in de kamer zijn, dan is de kans 100% (we nemen de schrikkeldag 29 februari niet mee). Vanaf hoeveel mensen is de kans groter dan 50%?

(Ionica)

Jan van de Craats

De wiskundemeisjes belden deze maand Jan van de Craats om hem te vragen wie eigenlijk zijn favoriete, nog levende, wiskundige is. Hier zien jullie Jan met zijn kleinzoon Yuri tijdens een bezoek aan de modelspoorwegbaan in het Zuiderpark in Den Haag (alweer zo'n exclusieve foto op de wiskundemeisjes!).

Jan van Craats is waarschijnlijk de meest succesvolle populariseerder van wiskunde in Nederland. Niet voor niets won hij dit jaar de NWO Oeuvreprijs (zie ook dit stukje). De lijst van dingen die hij deed en doet is heel erg lang, we noemen een paar hoogtepunten. Hij schreef diverse toegankelijke boeken over wiskunde en binnenkort verschijnt alweer een nieuw boek: het Basisboek rekenen dat hij samen met Rob Bosch heeft geschreven. Hij organiseerde eerder dit jaar een succesvolle webklas voor scholieren over de Riemann-hypothese. Jan van de Craats heeft zelf een uitgebreide website met veel informatie en mooie stukken van zijn hand.

Van de Craats vindt het lastig om één favoriete nog levende wiskundige te noemen. Na lang twijfelen kiest hij voor Keith Devlin, onder voorwaarde dat we ook vermelden dat Mathematics: A very short introduction van Timothy Gowers een meesterwerk is dat iedereen zou moeten lezen. Bij deze.

Keith Devlin

Keith Devlin, geboren in 1947 in Engeland, is een bekend populariseerder van de wiskunde. Als wiskundige houdt hij zich bezig met het ontwerp van informatie- en redeneersystemen voor intelligence analysis, het formaliseren van situaties en zaken van strategisch belang. Hij is ook geïnteresseerd in het toepassen van wiskundige technieken in de studie van communicatie en manieren om wiskunde te doceren of over te brengen op een breed publiek.

Sinds 1987 woont Devlin in de VS, hij werkt nu aan het Center for the Study of Language and Information aan Stanford University. Hij heeft meer dan 75 onderzoeksartikelen gepubliceerd en 25 boeken, waaronder ook veel populariserende boeken. Verder heeft Devlin al jaren een vaste column, Devlin's Angle, op MAA Online en treedt hij op als The Math Guy in het radioprogramma Weekend Edition Saturday van de National Public Radio.

Zijn nieuwste boek, The Math Instinct, gaat over de aangeboren wiskunde die ieder mens (en dier) heeft: als een hond langs het strand rent en in het water springt om een diagonaal gegooide bal te vangen, lost hij intuïtief een probleem op dat we theoretisch met calculus zouden oplossen. De hond zwemt niet helemaal door het water naar de bal, hij rent ook niet over het strand tot hij zo dicht mogelijk bij de bal is om daarna naar de bal te zwemmen, nee, hij rent eerst een stukje over het strand en zwemt vervolgens nog een stukje diagonaal door het water, en wel zó dat de tijd die het duurt om bij de bal te komen zo klein mogelijk is. Zie mathtrek voor verdere uitleg van dit voorbeeld.