Wiskundemeisjes
Internetbureau Rotterdam 
Gisteren ging ik naar de voorstelling A disappearing number, die we deze week al aankondigden. Ik was niet de enige wiskundige in de zaal: ik kwam een paar collega's tegen! En, zoals MaNOj ook al schreef in zijn reactie: ik ben erg blij dat ik erheen gegaan ben.
Het stuk bevat een paar verschillende verhaallijnen: het levensverhaal van de beroemde Indiase wiskundige Ramanujan; dat van wiskundeprofessor Ruth, die naar India gaat om de notitieboeken van Ramanujan te bekijken, en haar man Alex; een lezing door een Indiase fysicus over Ramanujan op CERN en de reis naar India van een oorspronkelijk Indiase zakenman uit Los Angeles. Alle verhalen leiden naar India en bijna allemaal leiden ze naar de schoonheid van de wiskunde.
De voorstelling begint zoals een college begint: professor Ruth schrijft een wiskundig bewijs op het bord. Het publiek krijgt onder andere de definities van de zeta-functie en de gamma-functie voorgeschoteld. Het gaat over de reeks 1+2+3+... , Ruth "bewijst" dat die gelijk is aan -1/12, wat natuurlijk niet zo is, maar deze redenering was het startpunt van Ramanujans werk aan rijen en reeksen.
Ook de wiskundige Hardy, die Ramanujan ontdekte en hem van India naar Cambridge haalde, speelt een rol. We horen zijn briefwisseling met Ramanujan, we zien hem in het koude Cambridge met Ramanujan samenwerken. We zien Ramanujan verkleumen in Engeland, we horen de brieven aan zijn familie waarin hij klaagt over het slechte eten (Ramanujan was vanuit zijn geloof vegetariër en tijdens de eerste wereldoorlog waren er in Engeland nauwelijks groenten te krijgen). Uiteindelijk loopt hij tbc op en sterft hij op jonge leeftijd in India, de wiskunde achterlatend met een boel mooie stellingen zonder bewijzen.
De verschillende verhalen zijn goed uitgewerkt en mooi met elkaar verbonden, maar ook speelden de acteurs erg goed. De multimediale aanpak van het stuk is verrassend en effectief. De schermen worden afwisselend gebruikt als overheadprojectorscherm, schoolbord, filmdoek en afscheidingsscherm; we zien daarop Ruths bewijs, citaten uit Hardy's A mathematician's apology, de beelden van een langsschietende Indiase stad vanuit een taxi, enzovoorts.
De verhalen laten zien hoe mensen geraakt kunnen worden door de schoonheid van de wiskunde, maar ook hoe de wiskunde een troost of ontsnapping kan zijn. Wiskundigen hebben namelijk naast de gewone realiteit nog een andere realiteit die daarvan losstaat: die van de wiskunde. Zowel Ruth als Hardy gaan op die manier op in de wiskunde (Ruth om met een miskraam om te kunnen gaan en Hardy om door WOI heen te komen) en Alex begrijpt daar niet zo heel veel van, hoewel hij het wel probeert. Hij is dan ook oprecht verbaasd als de fysicus hem vertelt dat Ramanujans wiskunde misschien toch toepassingen heeft in het verklaren van de gewone realiteit, in de stringtheorie.
Kortom: wie niet geweest is heeft een heel indrukwekkende avond gemist, die niet alleen leuk was voor wiskundigen: mijn niet-wiskundige vriendinnen die mee waren vonden het ook heel goed en snapten nu iets beter hoe mensen geraakt kunnen worden door wiskundige schoonheid. Het is een echte aanrader, dus als je nog eens ergens komt waar het stuk gespeeld wordt (bijvoorbeeld in Londen, tussen 5 september en 6 oktober in het Barbican theatre), ga er vooral heen!
(Jeanine)
Willem-Jan mailde ons vanuit Zwitserland een leuk spelletje op MathsNet. Je krijgt het bovenaanzicht, vooraanzicht en zijaanzicht van een bouwwerk en moet dat nabouwen met kubussen. De extra moeilijkheid is dat je alleen het voorgeschreven aantal kubussen mag gebruiken. Dit is bijvoorbeeld de achtste opgave, je moet hierbij precies 16 kubussen gebruiken.
Als je er echt niet uitkomt, dan kun je op YouTube de oplossing bekijken...
De applet blijkt trouwens oorspronkelijk afkomstig uit Nederland: van het onvolprezen Wisweb.
(Ionica)
De hype rond het bijna-Franklin vierkant dat in maart dit jaar door drie scholieren gevonden werd, heeft toch vruchten afgeworpen. Arno van den Essen mailde ons dat een aantal mensen verder ging zoeken naar het 12x12 Franklin vierkant en inmiddels zijn er nieuwe resultaten.
Wat is een Franklin vierkant?
Een 12x12 Franklin vierkant is een vierkant van 12 bij 12 hokjes dat opgevuld is met de getallen 1 t/m 144 en dat aan drie eigenschappen voldoet:
1. De som van de getallen in ieder 2x2 deelvierkant is gelijk aan 290.
2. De som van de getallen op alle parallelle gebogen diagonalen is 870.
3. De som van alle getallen in iedere halve rij en halve kolom (vanaf de rand gerekend) is 435.
Het was echter helemaal niet duidelijk of zo'n vierkant wel bestaat!
De Franklin vierkanten zijn genoemd naar staatsman en politicus Benjamin Franklin, die als eerste over deze vierkanten nadacht.
Er is ook wiskunde op het Holland Festival! Regisseur Simon McBurney zet donderdag, vrijdag en zaterdag aanstaande het stuk A disappearing number op de planken.
Het uitgangspunt is het lot van de beroemde Indiase wiskundige Ramanujan. McBurney zegt over wiskunde: Een wiskundige heeft zijn verbeeldingskracht net zo hard nodig als een dichter of een schilder. Zonder verbeeldingskracht bestonden er nu geen computers of mobiele telefoons. Muziek is ook wiskunde, die je horen kan.
De wiskundemeisjes hebben al andere plannen, maar het lijkt ons wel heel leuk! Wie gaat er wel?
edit 8 juni: Mijn plannen zijn veranderd, Jeanine gaat toch!
(Jeanine)
Alweer anderhalve week geleden werd in Utrecht de derde Landelijke Interuniversitaire Mathematische Olympiade (LIMO) georganiseerd. Inmiddels staan op de officiële website de opgaven, foto's en een verslag.
Wij wisten al eerder wie er gewonnen had, omdat in de Leidse bibliotheek ineens een knots van een beker stond. Het Leidse team Aleph-4 sleepte de eerste prijs mee naar huis. Hier zie je de trotse winnaars, met van links naar rechts: Joris Weimar, Birgit van Dalen, Joost Michielsen en Michiel Kosters.
Natuurlijk is een stukje over de LIMO niet compleet zonder opgave. De onderstaande opgave van Arne Smeets (geen familie) werd het slechtste gemaakt door de deelnemende teams - al hoorde ik één van de winnende teamleden zeggen dat hij achteraf toch niet zo moeilijk was.
Het ene verschil is de andere niet - A. Smeets, Universiteit Leuven
Zij n een natuurlijk getal, zij p een priemgetal en zij d een deler van het getal (n + 1)p− np. Bewijs dat d − 1 deelbaar is door p.
(Ionica)
En jawel! De wiskundelerares Carmen van den Boom is docent van het jaar geworden! Hoera!
(Ionica)
ps Voor mensen die nu voor het eerst van Carmen horen: kijk vooral ook even hier.
Camiel noemde ons twee jaar geleden als eerste "wiskundemeisjes". Langzamerhand begint het woord "wiskundemeisje" op steeds meer plaatsen op te duiken. Schrijfster Ariëlla Kornmehl zegt in een interview bijvoorbeeld: 'Ik was meer een wiskundemeisje. Wiskunde, biologie, geen talen.' En over de film High School Musical schrijft De Jonge Journalist: 'De scholieren in deze film zijn volgestopt met clichés. Zo heb je de wiskundemeisjes die overal een antwoord op hebben'. We hopen dat wiskundemeisje (het ~ (v.), ~s) uiteindelijk in de Van Dale komt te staan...
(Ionica)
Wendelin Werner
Voor deze twaalfde aflevering van De favoriete (nog levende!) wiskundige van… vragen de wiskundemeisjes aan Wendelin Werner wie hij bewondert. Vorig jaar kreeg Werner de Fieldsmedaille, met name voor zijn werk aan de stochastische Loewner evolutie en de Brownse beweging (wie kent ze niet). Werner was de eerste kansrekenaar die de prestigieuze prijs kreeg. In dit interview met CNRS international magazine kun je meer lezen over Werner, zijn werk en de film met Romy Schneider waarin hij speelde (!).
Als we Werner de vraag der vragen stellen, begint hij onmiddellijk te protesteren. Hij houdt er helemaal niet van dat wiskundigen gerangschikt worden en vindt het onzin om te zeggen dat de ene wiskundige beter is dan de andere. Hij vindt het ook vreemd dat hij anders benaderd wordt sinds hij de Fieldsmedaille won.
Als we Werner uitleggen dat dit juist zijn kans is om iemand in het zonnetje te zetten, komt er toch een reeks namen. Hij merkt op dat Gromov en Schramm waarschijnlijk al lang genoemd zijn door anderen (wat niet zo is), maar dat hij kiest voor Harry Kesten.
Harry Kesten
Harry Kesten is een kansrekenaar en inmiddels emeritus professor aan Cornell University. Hij promoveerde in 1958 aan diezelfde universiteit bij Mark Kac en zijn proefschrift ging over stochastische wandelingen. Kesten werkte in de loop der jaren aan veel verschillende onderwerpen binnen de kansrekening. We kunnen niet alles noemen, maar percolatie is bijvoorbeeld één van de vele onderwerpen waarbij Kesten aan de grondslagen werkte. Op de site Forest Fires and Percolation staat een mooie java-applet en wordt uitgelegd hoe percolatie gebruikt kan worden als model voor bosbranden.
Lange tijd vonden de meeste wiskundigen kansrekening veel minder belangrijk dan zuivere wiskunde. Werner bewondert Kesten omdat hij tóch in die hoek ging werken. In veel verschillende onderwerpen binnen de kansrekening was het dan ook Kesten die het eerste belangrijke resultaat boekte. Werner was twee jaar geleden op een congres waar acht verschillende promovendi over hun werk spraken. De onderwerpen liepen sterk uiteen, maar elk praatje begon met een belangrijke stelling van Kesten.
Werner vindt het jammer dat Kesten relatief weinig waardering heeft gekregen voor zijn werk: "He would deserve the Abel prize".
(Ionica)
Vorige week schreven we al over wiskundedocente Carmen van den Boom, die in de race is voor de titel Docent 2007.
Er zijn nog twee kandidaten over, buiten Carmen is dat geschiedenisdocent Willem Huetink. Vanaf nu kun je hier stemmen op je favoriet! De finale is op 1 juni, dus stemmen moet wel snel.
(Jeanine)
Zoals jullie weten, zijn de eindexamens in volle gang. De vwo-examens wiskunde B1 en B1,2 waren al op 16 mei. De opgaven kun je hier zien: wiskunde B1 en wiskunde B1,2.
Op het forum van Kennisnet beoordelen wetenschappers de vwo-examens van dit jaar. Lees zelf wat Frans Keune (Radboud Universiteit) en Joost Hulshof (VU) vonden van de examens B1,2 respectievelijk B1.
De conclusie van Joost Hulshof luidt:
Vond ik het een leuk examen? Ja en nee. Gegeven antwoorden narekenen is geen lol aan, het krasspelletje was daarom wel leuk.
Vond ik het een goed examen? De schoolstof wordt overhoord, moeilijke zaken blijven achterwegen. Voor wel of niet geschikt zijn voor een beta-studie is dit examen nauwelijks onderscheidend. Lees mee en oordeel zelf.
Inderdaad, lees mee en oordeel zelf! Kennisnet is vast geïnteresseerd in jullie meningen; wij ook.
(Jeanine)
