Wiskundemeisjes

A disappearing number (2)

Gisteren ging ik naar de voorstelling A disappearing number, die we deze week al aankondigden. Ik was niet de enige wiskundige in de zaal: ik kwam een paar collega's tegen! En, zoals MaNOj ook al schreef in zijn reactie: ik ben erg blij dat ik erheen gegaan ben.

Het stuk bevat een paar verschillende verhaallijnen: het levensverhaal van de beroemde Indiase wiskundige Ramanujan; dat van wiskundeprofessor Ruth, die naar India gaat om de notitieboeken van Ramanujan te bekijken, en haar man Alex; een lezing door een Indiase fysicus over Ramanujan op CERN en de reis naar India van een oorspronkelijk Indiase zakenman uit Los Angeles. Alle verhalen leiden naar India en bijna allemaal leiden ze naar de schoonheid van de wiskunde.

De voorstelling begint zoals een college begint: professor Ruth schrijft een wiskundig bewijs op het bord. Het publiek krijgt onder andere de definities van de zeta-functie en de gamma-functie voorgeschoteld. Het gaat over de reeks 1+2+3+... , Ruth "bewijst" dat die gelijk is aan -1/12, wat natuurlijk niet zo is, maar deze redenering was het startpunt van Ramanujans werk aan rijen en reeksen.

Ook de wiskundige Hardy, die Ramanujan ontdekte en hem van India naar Cambridge haalde, speelt een rol. We horen zijn briefwisseling met Ramanujan, we zien hem in het koude Cambridge met Ramanujan samenwerken. We zien Ramanujan verkleumen in Engeland, we horen de brieven aan zijn familie waarin hij klaagt over het slechte eten (Ramanujan was vanuit zijn geloof vegetariër en tijdens de eerste wereldoorlog waren er in Engeland nauwelijks groenten te krijgen). Uiteindelijk loopt hij tbc op en sterft hij op jonge leeftijd in India, de wiskunde achterlatend met een boel mooie stellingen zonder bewijzen.

De verschillende verhalen zijn goed uitgewerkt en mooi met elkaar verbonden, maar ook speelden de acteurs erg goed. De multimediale aanpak van het stuk is verrassend en effectief. De schermen worden afwisselend gebruikt als overheadprojectorscherm, schoolbord, filmdoek en afscheidingsscherm; we zien daarop Ruths bewijs, citaten uit Hardy's A mathematician's apology, de beelden van een langsschietende Indiase stad vanuit een taxi, enzovoorts.

De verhalen laten zien hoe mensen geraakt kunnen worden door de schoonheid van de wiskunde, maar ook hoe de wiskunde een troost of ontsnapping kan zijn. Wiskundigen hebben namelijk naast de gewone realiteit nog een andere realiteit die daarvan losstaat: die van de wiskunde. Zowel Ruth als Hardy gaan op die manier op in de wiskunde (Ruth om met een miskraam om te kunnen gaan en Hardy om door WOI heen te komen) en Alex begrijpt daar niet zo heel veel van, hoewel hij het wel probeert. Hij is dan ook oprecht verbaasd als de fysicus hem vertelt dat Ramanujans wiskunde misschien toch toepassingen heeft in het verklaren van de gewone realiteit, in de stringtheorie.

Kortom: wie niet geweest is heeft een heel indrukwekkende avond gemist, die niet alleen leuk was voor wiskundigen: mijn niet-wiskundige vriendinnen die mee waren vonden het ook heel goed en snapten nu iets beter hoe mensen geraakt kunnen worden door wiskundige schoonheid. Het is een echte aanrader, dus als je nog eens ergens komt waar het stuk gespeeld wordt (bijvoorbeeld in Londen, tussen 5 september en 6 oktober in het Barbican theatre), ga er vooral heen!

(Jeanine)