Wiskundemeisjes
Internetbureau Rotterdam 
Vandaag is het Internationale Vrouwendag. Nou zijn de wiskundemeisjes geen extreme feministen (al verschijnen we wel in het april-nummer van Opzij, dat in de loop van deze maand in de winkels ligt), maar het valt niet te ontkennen dat de verhouding tussen mannen en vrouwen in wiskundeland meestal niet half-half is.
Hoe zit dat bij onze lezers? Daar zijn we erg nieuwsgierig naar! Het beste dat we kunnen onderzoeken is natuurlijk hoe die verhouding ligt bij de mensen die de moeite nemen om online een vraag te beantwoorden, dus bij deze:
[poll=8]
Uit de nieuwe bundel van Frank van Pamelen, Ikea en andere verzen, dit leuke gedicht! (Met dank aan Marjolein voor de tip en aan Frank voor de toestemming om het gedicht hier neer te zetten.)
Raadsel
Als een wiskundige uit 23
Het in het 102 lopen laat
En dan ge32 is
Om zich blasé in 42hoven
Van het leven te beroven
Wat is hij dan?
Klik hieronder voor de Oplossing!
We schreven een tijd geleden al over de nieuwe wiskundewandeling in Utrecht. Op zondag 30 maart is er de mogelijkheid om deze wiskundepuzzeltocht onder begeleiding van een wiskundedidacticus te lopen. De wandeling duurt van 14 tot 17 uur, inclusief inleiding en afsluiting met wiskundige samenzang en een voordracht van wiskundepoëzie.
De middag kost € 25, waarbij koffie/thee, taart/koek en een afsluitend drankje inbegrepen zijn. Er kunnen maximaal 20 mensen mee, dus snel aanmelden is verstandig! Bij veel belangstelling wordt misschien nog zo'n wandeling georganiseerd. Aanmelden kan via wisc@planet.nl.
Op een afgelegen eiland woont een stam van duizend mensen. Er zijn 100 mensen met blauwe ogen en 900 mensen met bruine ogen, maar dit weten de eilandbewoners zelf niet. Hun religie verbiedt de bewoners namelijk om de kleur van hun eigen ogen te weten, het is zelfs verboden om over de kleur van ogen te praten. Op het eiland is geen enkel spiegelend oppervlak te vinden, dus bewoners kunnen in principe niet ontdekken welke kleur ogen ze hebben. Als iemand tóch ontdekt welke kleur ogen hij (of zij) heeft, dan pleegt deze persoon de volgende dag om 12 uur 's middags ritueel zelfmoord op het dorpsplein - in aanwezigheid van de complete stam.
Op een dag komt er een blauwogige bezoeker op het eiland. Hij wint het vertrouwen van de stam en op een avond spreekt hij op het dorpsplein de complete stam toe. Hij weet niets van hun religie en zegt in zijn toespraak: "Wat grappig dat er op dit eiland ook mensen met blauwe ogen wonen."
Wat is het gevolg van deze uitspraak?
Natuurlijk is het erg onrealistisch dat er zo'n eiland bestaat. Maar dit is een wiskundige puzzel, dus neem even aan dat dit allemaal kan. Neem ook aan dat alle bewoners volledig logisch redeneren (als ze uit de feiten die zij kennen met een logische redenering een conclusie kunnen trekken, dan doen ze dat ook) en ook dat ze de regels van hun godsdienst volgen. En de bewoners weten van elkaar dat ze devoot zijn en ook dat de anderen allemaal volledig logisch redeneren, en ook dat weten ze van elkaar, enzovoorts. En omdat de stam zo geobsedeerd is door oogkleur, houdt iedereen precies bij hoeveel van de anderen bruine of blauwe ogen hebben.
Dus nogmaals: wat gebeurt er na deze wat ongelukkige uitspraak van de bezoeker?
Op 27 maart wordt bekend wie dit jaar de Abelprijs krijgt. Deze prijs van ongeveer 750.000 euro is de wiskundige tegenhanger van de bekende Nobelprijzen. De prijs wordt sinds 2003 jaarlijks uitgereikt en dit zijn de winnaars toe nu toe:
- 2007: S. R. Srinivasa Varadhan, “for his fundamental contributions to probability theory and in particular for creating a unified theory of large deviation”.
- 2006: Lennart Carleson, “for his profound and seminal contributions to harmonic analysis and the theory of smooth dynamical systems”.
- 2005: Peter D. Lax, “for his groundbreaking contributions to the theory and application of partial differential equations and to the computation of their solutions”.
- 2004: Michael F. Atiyah en Isadore M. Singer, “for their discovery and proof of the index theorem, bringing together topology, geometry and analysis, and their outstanding role in building new bridges between mathematics and theoretical physics”.
- 2003: Jean-Pierre Serre, “for playing a key role in shaping the modern form of many parts of mathematics, including topology, algebraic geometry and number theory”.
Wie oh wie gaat er dit jaar winnen?
De wiskundemeisjes organiseren voor het eerst de grote Abelprijstoto. Stuur ons voor 25 maart een email met de naam van degene die volgens jou moet winnen en waarom je deze persoon kiest. De eerste prijs is (zeer toepasselijk) het boek Niels Henrik Abel and his times. We hebben ook mooie troostprijzen zoals wiskundige posters met gedichten van Marjolein Kool.
Als niemand de juiste persoon raadt, dan kiezen wij als winnaar degene die er het dichtste bij zat (hoe we dat meten houden we strikt geheim) of degene met de beste argumenten. Dus mail je favoriet naar mail@wiskundemeisjes.nl en win prrrrrachtige prijzen!
Paul Erdős (1913 - 1996) was een zeer bijzondere wiskundige. Hij was erg productief en hij werkte het liefst met mensen samen. Daarvoor reisde hij de hele wereld rond. Hij had een heel eigen kijk op de dingen. Alex van den Brandhof schreef een artikel over Erdős in Pythagoras, en dat is nu ook te lezen via Kennislink!
Ben je geïnteresseerd geraakt in Erdős? Er zijn een paar leuke boeken over hem geschreven en er is zelfs een documentaire over hem gemaakt, allemaal zeer de moeite waard:
- Paul Hoffman, The Man Who Loved Only Numbers (boek)
- Bruce Schlechter, `My brain is open', the mathematical journeys of Paul Erdős (boek)
- George Csicsery, N is a number - A portrait of Paul Erdős (The story of a wandering mathematician obsessed with unsolved problems) (documentaire)
Docent wiskunde Niels werd er door een natuurkundige collega op gewezen dat het 5 maart World Math Day is. Wij wisten dat ook niet, dus we zijn blij dat Niels ons mailde. Op 5 maart nemen honderdduizenden scholieren uit zo'n honderd landen het tegen elkaar op met rekenopgaven. Via internet speel je live tegen iemand van je eigen niveau uit Amerika, Zambia, Korea of een ander land.
De opgaven zijn verdeeld in verschillende leeftijdscategorieën: leerlingen van 5 tot 18 kunnen meedoen. Het lijkt erop dat de begeleidende teksten in het Engels zijn, maar waarschijnlijk is dit voor oudere leerlingen geen probleem. De interface ziet er ook lekker duidelijk uit.
Scholen en leerlingen kunnen zich gratis aanmelden op World Math Day. Ik ben benieuwd hoe de Nederlandse scholieren het zullen doen! En zou er een verschil zijn tussen de cijferaars en realistische rekenaars?
Vroeger vermaakte ik me uren met het vouwen van bloemen, doosjes en vooral veel kraanvogels. Ik ben daar allang meegestopt, maar toen ik het werk van Robert J. Lang zag, had ik zin om mijn vouwbeen weer op te pakken.
Op zijn prachtige website LangOrigami vind je allerlei vouwkunstwerken, maar ook uitleg over de origami axioma's:
- Door twee punten p1 en p2 gaat er precies één vouw.
- Voor twee punten p1 en p2, is er precies één vouw die p1 op p2 brengt.
- Voor twee lijnen l1 and l2, bestaat er een vouw die l1 op l2 brengt.
- Voor een punt p1en een lijn l1, is er precies één vouw loodrecht op l1 die door p1 gaat.
- Voor twee punten p1 en p2 en een lijn l1, bestaat er een vouw die p1 op l1 brengt en door p2 gaat.
- Voor twee punten p1 en p2 en twee lijnen l1 en l2, bestaat er een vouw die p1 op l1 en p2 op l2 brengt.
- Voor een punt p en twee lijnen l1 en l2, bestaat er een vouw loodrecht op l2 die p op l1 brengt.
De zeven axioma's geven alle mogelijke manieren om een vouw te creëren tussen mogelijke combinaties van punten en lijnen. Alles speelt zich natuurlijk af op een plat blaadje papier. De eerste zes axioma's werden in 1992 bedacht door Humiaki Huzita, Koshiro Hatori ontdekte het zevende axioma. Koshiro heeft zelf ook een mooie site over origami.
De grote vraag is nu wat je met deze vouwen wel en niet kunt construeren. Zoals jullie hopelijk wel weten, is het met de klassieke hulpmiddelen passer en latje onmogelijk om een willekeurige hoek in drie gelijke stukken te verdelen. Met origami kan dat wel!
Lang beschrijft deze en allerlei andere constructies in Origami and Geometric Constructions (pdf). Hij schreef ook een hele rits boeken over origami, ook die zijn te vinden op zijn website. Bedankt voor deze tip Nico!
Wie kent het niet: je bent gezellig op wiskundekamp, en om goed wakker te worden na een nachtje weinig slaap ga je lekker douchen. Maar dan wordt een andere begeleider ook wakker, en nog een, en voor je het weet sta je constant aan de kraan te draaien omdat je douche fluctueert tussen warm en koud, zonder ook maar even op een fijne temperatuur te blijven.
Christina Matzke en Damien Challet hebben een wiskundig model gemaakt van dergelijke situaties. Een doucher heeft twee doelen: een aangename gemiddelde temperatuur en kleine temperatuurschommelingen. In principe wordt het perfecte evenwicht behaald als alle douchers dezelfde optimale strategie gebruiken. Maar omdat die strategie niet altijd precies gevolgd kan worden (in de praktijk zitten er maar eindig veel standen op een douche), kan het nuttig zijn om niet allemaal hetzelfde te doen. Dan is er wel een groter risico op temperatuurschommelingen. Op arXiv kun je het hele artikel lezen: Taking a shower in Youth Hostels: risks and delights of heterogeneity.
Met dank aan Bart voor de tip.
Een tijdje geleden schreven we over de strip Leonhard Euler, Ein Mann, mit dem man rechnen kann, die in het Engels vertaald is als Leonhard Euler, A man to be reckoned with.
Inmiddels is het stripboek ook in het Nederlands vertaald! Het heet Leonhard Euler, Een man die kan tellen. Voor mij heeft deze titel geen dubbelzinnigheid, terwijl die in de Duitse en Engelse titel wel bestaat. Maar mijn Vlaamse collega kon mij vertellen dat de uitdrukking "dat kan tellen" in Vlaanderen heel gebruikelijk is om bewondering of verwondering uit te drukken, hoewel dat meestal niet gebruikt wordt voor personen. Voor het Nederlandse publiek zou de vertaling Een man die telt beter zijn geweest.
Het boek is uitgegeven door die Keure en Epsilon Uitgaven en vertaald door André Victor. Klik hier voor de beschrijving van Epsilon. Het boek kost 12 euro.
