Wiskundemeisjes

Het jaarlijkse wetenschapsfeest Discovery komt er weer aan! Komende vrijdag 25 september staat het Amsterdamse NEMO in teken van Discovery 09. Van de site:

We zijn keihard aan het werk om van Discovery 09 de beste editie tot nu toe te maken, en zo te zien gaat dat glansrijk lukken. Zo hebben we een van de hotste nieuwe VJ’s van het moment, Max Hattler, weten te koppelen aan onderzoekers van de TU Delft. Zij gaan een unieke show geven met live 3D-video beelden van de dansvloer. Een wereldpremière, voorzover wij weten. Dat alles op muziek van C-Mon & Kypski (DJ-set), Baskerville en DJ Missing Links. Verder: je hersenen direct aan een game koppelen, het nieuwste project van Tinkebell, een lamp die het pas doet als je er bloed in druppelt en de kick-off van FameLab Nederland. En meer!

In dat FameLab komt ook Matt Parker - een soort stand-up wiskundige.

Ik ben er zeker bij vrijdag, jullie ook? Je kunt hier vast een kaartje bestellen voor 10 euro. Vorige edities waren vaak uitverkocht.

Twee weken geleden kondigden we hier aan dat we twee exemplaren van Logicomix mochten verloten (met dank aan Uitgeverij de Vliegende Hollander). Maar liefst 139 mensen vroegen op de een of andere manier om het boek. Hoe origineel sommige inzenders ook waren, Jeanine en ik gebruikten onderstaande Random Widget om de winnaars te bepalen.

De winnaars zijn: nummer 47 en 45, oftewel Femke en Dirk "Ik lees eigenlijk niet zo graag stripboeken". Gefeliciteerd! Mail ons je adres en de boeken komen naar jullie toe.

Voor wie heel teleurgesteld is: koop voor 19,95 zelf Logicomix bij Bol.com (of bij een mooie boekhandel natuurlijk).

We krijgen vaak mailtjes van lezers die op zoek zijn naar wiskundepuzzels, bijvoorbeeld om in de klas eens iets anders te doen dan de "normale" opgaven. Blijkbaar is daar behoefte aan, en gelukkig is er iets op te vinden. Stichting Vierkant voor Wiskunde, die als doelstelling heeft om jongeren tussen de 10 en 18 jaar te laten zien hoe leuk wiskunde is, heeft op haar website niet alleen informatie over de zomerkampen die ze organiseert en de boeken die ze uitgeeft, maar er staan ook een heleboel wiskundige puzzels op! Zomaar voor iedereen toegankelijk.

Hier kun je alle puzzels vinden die Vierkant meeneemt naar de puzzelmarkten in Amsterdam en Leiden tijdens de jaarlijkse Wetenschapsdag. Die zijn heel leuk en allemaal online beschikbaar (met antwoorden). De puzzels zijn gesorteerd op niveau.

Een paar voorbeelden:

Verder heeft Vierkant nog een puzzeldatabase met meer leuke tips. Klik vooral eens door naar "losse puzzels".

Net als de meeste wiskundigen, orden ik dingen graag. Al kies ik misschien niet altijd de meest voor de hand liggende ordeningen. Mijn kruiden staan op alfabet, mijn boeken op kleur.

Rudi Penne en Paul Levrie van de fijne blog Wiskunde is sexy schreven een tijdje geleden een mooi stuk over De bibliotheek van Babel (Borges). Daarbij illustreerden ze hoe een wiskundige zijn boeken ook in de kast kan zetten...

Klik op het plaatje voor een vergroting

Herinneren jullie je deze strip van Fokke en Sukke nog?

Freek wees ons op de algoritme-dans: de ultieme dans voor wiskundigen en informatici! De dans komt uit het knettermaffe Japanse kinderprogramma Pythagoras Switch. Hieronder laten een paar studenten zien hoe het moet.

Er staan nog veel meer filmpjes van de algoritme dans op YouTube: van Filipijnse gevangen tot informatici op een Duitse zomerschool.

Ik zie ineens mogelijkheden om volgend jaar de Science Dance Competition te winnen door een echt gaaf algoritme te dansen! Welk algoritme zouden jullie dansen en hoe?

Deze column verscheen in de Volkskrant van 12 september.

In de wiskundewereld bestaat een wat apart gevoel voor humor. Grappen met wiskundigen als onderwerp worden juist vaak door wiskundigen zelf verteld. Meestal wordt in zo’n grap een wiskundige vergeleken met andere wetenschappers, en altijd blijkt de wiskundige het raarst te zijn. Blijkbaar zijn we stiekem een beetje trots op onze eigenaardigheden. Of bijzonder goed in zelfspot. Een voorbeeld:

Een natuurkundige, een wiskundige en een logicus reizen door Schotland met de trein, en ze zien een zwart schaap in een wei staan. De natuurkundige zegt: “Hé, de schapen in Schotland zijn zwart!” “Nee,” zegt de wiskundige, “je bedoelt: er is minstens één zwart schaap in Schotland.” “Nou,” zegt de logicus, “we weten alleen dat er minstens één schaap in Schotland is dat aan minstens één kant zwart is.”

(Dit zwarte schaap komt uit het leuke spel Paniek in de wei.)

Zijn de wiskundigen in het algemeen pietjes precies, de logici zijn blijkbaar nog een graadje erger. In de wiskunde is het inderdaad gevaarlijk om een algemene conclusie te trekken uit een enkel voorbeeld, maar in het dagelijks leven is het best handig om dat toch af en toe te doen.

Een andere wiskundemop: twee wiskundigen zitten in een restaurant. De ene moppert over de domheid van de gemiddelde mens, terwijl de ander vindt dat dat wel meevalt, en hij wil graag gelijk krijgen. Op het moment dat de eerste naar de wc is, zegt hij tegen de serveerster: “Als ik je zometeen iets vraag, moet je antwoorden: .” Als de pessimist weer terug is, vraagt de ander aan de serveerster: “Wat is de primitieve van ?” Waarop de serveerster antwoordt: “”. En terwijl ze wegloopt: “Plus een constante.”

Deze mop laat vooral de arrogantie van wiskundigen ten opzichte van de rest van de wereld zien. Zelfs de optimistische wiskundige gaat ervan uit dat de serveerster geen gevorderde wiskunde kent, maar hij wordt mooi op zijn nummer gezet: de serveerster geeft een nog correcter antwoord dan hij haar had ingefluisterd!

Maar mijn favoriete grap is deze. Een bioloog, een natuurkundige en een wiskundige staan een tijdje voor een huis. In die tijd gaan er twee mensen naar binnen en komen er drie naar buiten. De bioloog zegt: “Nou, dat lijkt me een duidelijk geval van voortplanting!” De natuurkundige zegt: “Ik denk dat het een meetfout is.” En de wiskundige zegt: “Als er nu nog iemand naar binnen gaat, is het huis weer leeg!”

Wiskundigen doen namelijk niet moeilijk over negatieve aantallen. Zoals natuurkundigen soms geplaagd worden met hun afhankelijkheid van metingen en de onnauwkeurigheden daarvan, zo worden wiskundigen belachelijk gemaakt om al hun zelfbedachte concepten, zoals negatieve getallen, die niet direct iets met de werkelijkheid te maken lijken te hebben.

Maar deze grap wijst bovendien nog eens op de neiging die wiskundigen soms vertonen om hun wiskundige gedachtepatroon toe te passen op het dagelijkse leven. En dat doen ze ook echt: een collega antwoordt op de vraag of hij koffie of thee wil steevast alleen “ja”. Het is een correct antwoord, maar weinig effectief, en vrienden maken doe je er niet mee.

Vorig jaar vertelde Bill O'Reilly op het Amerikaanse Fox News hoe vreselijk Amsterdam is: iedereen gebruikt drugs, het is een paradijs voor criminelen, het is er levensgevaarlijk, enzovoorts.

Twee Amsterdammers maakten als antwoord hierop een filmpje met wat feiten over Amsterdam, zie the Truth About Amsterdam. Eén van die feiten was: 40,3% van de Amerikanen heeft cannabis geprobeerd, tegenover 22,6% van de Nederlanders.

Het antwoord van O'Reilly: "The way they use statistics in The Netherlands is different. Plus, it's a much smaller country."

Dit wiskundemeisje wist niet of ze moest lachen of huilen. Gelukkig staat er op  the Truth About Amsterdam een nieuw filmpje waar het nog een keer wordt uitgelegd.

Hieronder kun je de recensie van Logicomix lezen. We mogen van Uitgeverij de Vliegende Hollander twee exemplaren van dit prachtige stripboek verloten onder onze lezers.

Meedoen aan deze verloting is weer reuzemakkelijk: laat bij dit bericht een reactie achter met je naam en een verzoek om het boek te winnen - de vorige keer kregen we wat klachten over de zin "Geef mij dat boek!", dus je mag ook iets beleefders gebruiken. Vergeet niet om je email-adres correct in te vullen. Reageren kan tot 20 september. Daarna zwengelen Jeanine en ik random.org aan om twee winnaars te kiezen.

Deze recensie verscheen vorige week in Delta, weekblad van de Technische Universiteit Delft.

Logicomix is een beeldroman over de zoektocht naar absolute waarheid. Bertrand Russell en twee hedendaagse wiskundigen nemen de lezer mee langs de geschiedenis van de grondslagen van de wiskunde.

Het is niet de meest logische keuze: filosoof en wiskundige Bertrand Russell als hoofdpersoon van een stripboek. Sowieso lijkt een zoektocht naar de fundamenten van de wiskunde moeilijk te vatten in een spannend verhaal met mooie tekeningen. Toch werkt Logicomix uitstekend. Het verhaal is slim in een dubbele raamvertelling verpakt: In het binnenste verhaal is het 1939 en geeft Russell een voordracht waarin hij op zijn eigen leven en werk terugkijkt. In het buitenste verhaal is het 2007 en discussiëren de makers van Logicomix over de beste manier om de geschiedenis te vertellen.

Die makers zijn wiskundigen Apostolos Doxiadis en Christos H. Papadimitriou, tekenaar Alecos Papadatos en inkleurder Annie Di Donna. Op de eerste bladzijden vertelt de getekende Doxiadis aan de getekende Papadimitrou over de opzet van het verhaal en waarom juist Russell de gedroomde hoofdpersoon is: “Het is een gecompliceerd persoon...dit gaat over mensen. Hun denkbeelden interesseren ons alleen voor zover ze voortkomen uit hun passies.”

En zo besteedt Logicomix net zoveel tijd aan ideeën als de mensen die ze bedachten. De jonge Russell gaat op bezoek bij alle grote namen uit zijn tijd. De dialogen zijn grappig en erg herkenbaar voor mensen die wel eens tussen logici zitten:

Russell: Pardon, is dit het huis van Professor Frege?
Man in tuin: Nee, dit is zijn tuin. Zijn huis is daar.
Russell: Is de professor thuis?
Man in tuin: Nee, hij is in zijn tuin.

Het is lastig om in een meeslepend verhaal technische termen op een niet-storende manier uit te leggen. In Logicomix lukt dit door de dubbele structuur (die ook veel mogelijkheden voor zelfverwijzing geeft). Als Russell in zijn voordracht een moeilijk woord gebruikt, breekt de getekende Papadimitriou in: “Time out! ... Is dat niet wat al te technisch?” In de discussie tussen de makers die volgt, worden de begrippen uitgelegd, terwijl je als lezer toch in het verhaal blijft. Aan het eind van het boek staan noten voor wie meer wil weten. Niet voor niets zijn Doxiadis en Papadimitriou voortrekkers van Thales and Friends, een groep die wiskunde en narratief op nieuwe manieren wil combineren.

Klik op het plaatje voor een vergroting

De tekeningen van Papadatos en Di Donna zijn prachtig: van duister en dreigend als de waanzin op de loer ligt tot fris groen als Russell verliefd is. De vertaling van Mat Schifferstein is goed, al is een enkele wiskundige term wat ongebruikelijk vertaald. Echt slordig zijn de typefouten op de flaptekst, hopelijk zijn die in een volgende druk verdwenen.

Het boek heeft iets van een debuut waarin net iets te veel ideeën zijn gepropt. Oorlog, waanzin, liefde, het komt allemaal aan bod naast logische paradoxen, filosofische gedachten en wiskundige ideeën. Aan het einde wordt Oresteia uit de Griekse mythologie er nog bij gehaald. Logicomix is zeker geslaagd, maar het zou me niet verbazen als dezelfde makers hierna met een nóg beter boek komen.

Apostolos Doxiadis en Christos Papadimitriou - `Logicomix - een epische zoektocht naar de waarheid', De Vliegende Hollander, pp 352, € 19,95

p.s. Na het lezen van mijn recensie heeft de uitgever contact met me opgenomen om de ongebruikelijke wiskundige termen te verbeteren in de volgende druk, hoezee!

Zondag 20 september geeft Michel Mandjes in NEMO een kinderlezing met als titel "Waarom win ik nooit de loterij?" Op de website staat een leuke aankondiging:

Stel: de juf verloot in de klas drie kaarten voor NEMO en drie kaarten voor Artis. Hoe groot is de kans dat je een kaartje wint voor een van beide musea, of een kaartje voor allebei? En verandert de kans om te winnen als er minder kinderen in de klas zitten?

Tijdens deze kinderlezing laat prof. Michel Mandjes, wiskundige aan de UvA, de kinderen ontdekken wat een kans nu precies is. Aan de hand van kleine rekenvoorbeelden legt hij uit hoe je een kans kunt berekenen en wat je er eigenlijk aan hebt. Mandjes waarschuwt ook dat je moet oppassen met kansvoorspellingen. Want wat betekent eigenlijk 20% kans op regen, of een grote kans dat de jackpot valt?

Hier kun je alle informatie vinden.