Wiskundemeisjes

Bertrand Russell als stripheld

In Leestip, door Ionica

Deze recensie verscheen vorige week in Delta, weekblad van de Technische Universiteit Delft.

Logicomix is een beeldroman over de zoektocht naar absolute waarheid. Bertrand Russell en twee hedendaagse wiskundigen nemen de lezer mee langs de geschiedenis van de grondslagen van de wiskunde.

Het is niet de meest logische keuze: filosoof en wiskundige Bertrand Russell als hoofdpersoon van een stripboek. Sowieso lijkt een zoektocht naar de fundamenten van de wiskunde moeilijk te vatten in een spannend verhaal met mooie tekeningen. Toch werkt Logicomix uitstekend. Het verhaal is slim in een dubbele raamvertelling verpakt: In het binnenste verhaal is het 1939 en geeft Russell een voordracht waarin hij op zijn eigen leven en werk terugkijkt. In het buitenste verhaal is het 2007 en discussiëren de makers van Logicomix over de beste manier om de geschiedenis te vertellen.

Die makers zijn wiskundigen Apostolos Doxiadis en Christos H. Papadimitriou, tekenaar Alecos Papadatos en inkleurder Annie Di Donna. Op de eerste bladzijden vertelt de getekende Doxiadis aan de getekende Papadimitrou over de opzet van het verhaal en waarom juist Russell de gedroomde hoofdpersoon is: “Het is een gecompliceerd persoon...dit gaat over mensen. Hun denkbeelden interesseren ons alleen voor zover ze voortkomen uit hun passies.”

En zo besteedt Logicomix net zoveel tijd aan ideeën als de mensen die ze bedachten. De jonge Russell gaat op bezoek bij alle grote namen uit zijn tijd. De dialogen zijn grappig en erg herkenbaar voor mensen die wel eens tussen logici zitten:

Russell: Pardon, is dit het huis van Professor Frege?
Man in tuin: Nee, dit is zijn tuin. Zijn huis is daar.
Russell: Is de professor thuis?
Man in tuin: Nee, hij is in zijn tuin.

Het is lastig om in een meeslepend verhaal technische termen op een niet-storende manier uit te leggen. In Logicomix lukt dit door de dubbele structuur (die ook veel mogelijkheden voor zelfverwijzing geeft). Als Russell in zijn voordracht een moeilijk woord gebruikt, breekt de getekende Papadimitriou in: “Time out! ... Is dat niet wat al te technisch?” In de discussie tussen de makers die volgt, worden de begrippen uitgelegd, terwijl je als lezer toch in het verhaal blijft. Aan het eind van het boek staan noten voor wie meer wil weten. Niet voor niets zijn Doxiadis en Papadimitriou voortrekkers van Thales and Friends, een groep die wiskunde en narratief op nieuwe manieren wil combineren.

Klik op het plaatje voor een vergroting

De tekeningen van Papadatos en Di Donna zijn prachtig: van duister en dreigend als de waanzin op de loer ligt tot fris groen als Russell verliefd is. De vertaling van Mat Schifferstein is goed, al is een enkele wiskundige term wat ongebruikelijk vertaald. Echt slordig zijn de typefouten op de flaptekst, hopelijk zijn die in een volgende druk verdwenen.

Het boek heeft iets van een debuut waarin net iets te veel ideeën zijn gepropt. Oorlog, waanzin, liefde, het komt allemaal aan bod naast logische paradoxen, filosofische gedachten en wiskundige ideeën. Aan het einde wordt Oresteia uit de Griekse mythologie er nog bij gehaald. Logicomix is zeker geslaagd, maar het zou me niet verbazen als dezelfde makers hierna met een nóg beter boek komen.

Apostolos Doxiadis en Christos Papadimitriou - `Logicomix - een epische zoektocht naar de waarheid', De Vliegende Hollander, pp 352, € 19,95

p.s. Na het lezen van mijn recensie heeft de uitgever contact met me opgenomen om de ongebruikelijke wiskundige termen te verbeteren in de volgende druk, hoezee!