Wiskundemeisjes

Bruno Ernst (pseudonym van Hans de Rijk) heeft veel fijne dingen gedaan ter popularisering van de wetenschap, in het bijzonder de wiskunde. Zo heeft hij bijvoorbeeld wiskundetijdschrift Pythagoras en het inmiddels ter ziele natuurkundetijdschrift Archimedes opgericht. Hij was bevriend met M.C. Escher en schreef boeken en artikelen over zijn werk. Ook was hij een van de initiatiefnemers van de stichting Ars et Mathesis, die meer belangstelling wil kweken voor door wiskunde geïnspireerde kunst. Voor deze stichting schreef Bruno Ernst tussen 2002 en 2004 dertig columns over kunst en wiskunde, die je hier allemaal kunt lezen. Als je meer over hem wil weten, kun je op Kennislink lezen wat Marco Swaen over hem schrijft.

Bruno Ernst is inmiddels 81 en ter ere van zijn verdiensten voor onderwijs en wetenschapspopularisatie organiseert de Universiteit Leiden een symposium op vrijdag 30 maart. Het symposium is vooral bedoeld voor docenten wis- en natuurkunde, maar andere belangstellenden zijn ook welkom.

Het programma bestaat uit zes voordrachten:

Prof. Dr. K. Kuijken: Hoe werken zwaartekrachtlenzen?
Dr. M.F.E. de Jeu: Hoeveel is oneindig?
Dr. R.H. van Gent: Geocentrisch en heliocentrisch
Drs. J.L.A.H. Daems: Betegelingen
Dr. I Snellen: Planeten bij andere sterren
Dr. C. Zaal: Pythagoras 46 jaar

Je ziet: er is ook een voordracht van een wiskundemeisje bij!

Deelname is gratis, maar je moet je wel aanmelden. Op deze pagina kun je alle informatie vinden.

(Jeanine)

Dit filmpje over het huidige wiskunde-onderwijs zal waarschijnlijk geen Oscar winnen, maar het is heel interessant. Leren kinderen in Nederland ook rekenen met dit soort methodes?

Eind vorig jaar verscheen Opgelost! van Bennie Mols als jubileumboek van het Centrum voor Wiskunde en Informatica. Dit boek verschilt nogal van de meeste andere jubileumboeken, doordat Mols de vrije hand kreeg om een boek over toepassingen van wiskunde en informatica te maken. Hierdoor is het geen boek vol borstklopperij geworden, maar een collage van mooie stukken over wiskunde, interviews met interessante mensen en losse weetjes.
Voor Delta schreef ik een recensie van het boek en om mezelf maar eens te citeren (ik maak het mezelf even makkelijk - het is immers weekend):

Mols neemt per hoofdstuk één thema als rode draad en kiest daarbij uiteenlopende onderwerpen, zoals opsporingstechnieken, sport, denkende machines en muziek. Elk hoofdstuk bestaat uit verschillende losse fragmenten: achtergrondinformatie, een interview met een deskundige, een stukje doe-het-zelf en een onopgelost probleem. Het boek is zeldzaam mooi en rijk geïllustreerd met fullcolor-foto’s en tekeningen. Elk hoofdstuk begint met een quote over het onderwerp, waarbij niet de bekende clichés voorbij komen. Het hoofdstuk over optimalisering begint bijvoorbeeld met het Japanse spreekwoord: Als je lang genoeg wacht, komt het mooiste weer.

en

'Opgelost' laat zien dat wiskunde op de vreemdste plaatsen gebruikt wordt en veel meer is dan het oplossen van sommetjes of het uitvoeren van berekeningen. Het geeft een beeld van de problemen waaraan op dit moment echt gewerkt wordt. Een aanrader voor iedereen die bètawetenschappen een warm hart toedraagt.

Lees hier de hele recensie of bestel gelijk het boek!

(Ionica)

Voor wie net als ik niets weet van biowiskunde, maar daar wel iets over wil weten: Ellen Baake geeft komende dinsdag in Leiden een lezing met als titel Are mutations spontaneous or directed? (The Luria-Delbrueck experiment). Voor meer informatie over tijd, plaats en het Luria-Delbrueck experiment: klik hier.

(Ionica)

Ellen Baake

Ellen Baake is professor aan de universiteit van Bielefeld in Duitsland. Ze werkt op het grensgebied van wiskunde en biologie, aan wiskundige populatiegenetica. Ze onderzoekt genetische structuren in populaties en de veranderingen daarin in de tijd. Ook bekijkt ze de effecten en de dynamiek van recombinatie, het proces dat er voor zorgt dat er variatie komt in de genen bij de voortplanting. Qua wiskunde zijn in haar onderzoek differentiaalvergelijkingen nodig, maar meer nog stochastiek.

Ellen Baake is deze maand te gast in Leiden, omdat ze dit jaar onze Kloosterman-hoogleraar is. Dat is natuurlijk een mooie gelegenheid om haar te vragen naar haar favoriete wiskundige.

Warren Ewens

Vol enthousiasme vertelt Baake over haar collega Warren Ewens. Op deze foto staan ze samen. Links staat Warren Ewens, Ellen Baake staat in het midden en rechts staat Anton Wakolbinger.

Ewens is geboren in Australië. Hij begon zijn carrière in Melbourne en sinds de jaren '90 werkt hij aan de University of Pennsylvania in Philadelphia. Hij is opgeleid als statisticus in brede zin, hij is ook goed bekend met "harde" kansrekening.

Daarna werkte Ewens in de wiskundige populatiegenetica, waarvan hij een van de pioniers was. Niet een van de drie allereerste grondleggers, dat zijn Wright, Haldane en Fisher, in de jaren '20 en '30. Maar vanaf de jaren '70 deed Ewens veel fundamenteels, zo ontdekte en bewees hij de naar hem vernoemde Ewens's sampling formula, over hoe vaak welke genen voorkomen in een testsample van individuen. In 1979 verscheen zijn Mathematical Population Genetics, een van de basisboeken over het onderwerp dat een paar jaar geleden nog herdrukt werd.

Rond 1990 gooide hij het roer om en hij ging zich bezighouden met menselijke genetica. Hij probeerde statistische procedures te vinden om ziektegenen te identificeren. Hij was betrokken bij de ontwikkeling van de TDT (transmission disequilibrium test), iets dat hij zelf heel simpel noemt, maar iets heel slims is. Ook dit artikel werd een citatie-klassieker.

Vervolgens gooide Ewens het roer weer om, deze keer richting de bio-informatica. Hij schreef een boek over statistische methoden in de bio-informatica, precies het boek waar Baake op zat te wachten! Hij gaf het vakgebied hiermee een solide wiskundige basis.

Kortom: Ewens is een veelzijdig man, en in elk vakgebied waar hij zich in gemengd heeft, heeft hij belangrijke dingen gedaan. Bovendien is hij erg aardig en bescheiden. Over zijn eigen sampling formula doet hij uitspraken die neerkomen op: "Hij mag dan wel beroemd zijn, maar tests die er op gebaseerd zijn hebben niet genoeg kracht, dus is hij nutteloos!"

(Jeanine)

Eens een zoveel tijd beweert iemand de Riemann-hypothese voor eens en voor altijd bewezen te hebben. De Riemann-hypothese is een van de belangrijkste onbewezen vermoedens van de wiskunde en gaat over nulpunten van de Riemann-Zeta functie. Wie het vermoeden weet te bewijzen (of weerleggen), krijgt een miljoen dollar! Het is niet eenvoudig om het vermoeden echt te begrijpen (laat staan om het te bewijzen), maar als je meer wilt weten, lees dan een van de volgende artikelen: Nulpunten op een lijn (pdf) door Jan van de Craats of het bijzonder geestige De betatocht naar roem en rijkdom van Vincent van der Noort en Charles Mathy.

Op de site Proposed proofs of the Riemann hypothesis worden (zoals de titel al suggereert) voorgestelde bewijzen van de Riemann-hypothese verzameld. Wiskundigen worden opgeroepen om deze bewijzen te bekijken, of hun studenten dat te laten doen. Het is erg amusant om te lezen hoe tevreden sommige mensen zijn over hun eigen bewijs. (RH is de Riemann Hypothesis en FLT is Fermat's Last Theorem.)

Would the Princeton Math Dept please do me the honor of calling Gina Kolata to put me on the front cover of the New York Times? RH is exponentially more important than old FLT. Just think, I could fit both of my RH proofs on the front cover of NYT and put my FLT in the margin. (Fermat's ghost is alive and kicking).

En het is nog amusanter om te lezen hoe wiskundigen daarop reageren:

Perhaps reading a detailed development of the basic theorems of complex analysis (say, in Alfhors' book) is in order for you. Then you'll gain some appreciation for why RH might be as damn hard as everyone else thinks it is.

Maar wie weet zitten er tussen de andere voorgestelde bewijzen wel goede ideeën...

(Ionica)

Zoals jullie inmiddels waarschijnlijk weten, zijn de wiskundemeisjes genomineerd in drie categorieën voor de Dutch Bloggies 2007. Daardoor hebben we al heel wat extra publiciteit gekregen zoals interviews bij Bright, Caz (mp3) en BNN United (mp3).

Vanaf vandaag kan er een week lang door het publiek gestemd worden voor de beste weblog. Als je onze weblog de aller-aller-beste weblog van Nederland vindt: stem dan nogmaals op ons! Hierna zullen we jullie een jaar lang niet meer lastig vallen met stemoproepen, maar weer volop schrijven over leuke getallen en spannende raadsels.
(Ionica)

In januari begon de Volkskrant bètacanon met een mooi artikel van Vincent over de nul. Elke zaterdag verschijnt een artikel over een wetenschappelijk onderwerp waar eigenlijk iedere Nederlander iets over zou moeten weten.

Na stukken over plaattektoniek, de WC, de transistor, energie en Darwin is de wiskunde weer aan de beurt: vandaag verschijnt Ionica's artikel over algoritmen.

Op deze postzegel zie je al-Khwarizmi, de wiskundige die rond 800 leefde in het grote Islamitische wereldrijk van die tijd. Het woord "algoritme" komt van zijn naam. Lees alles wat je verder nog wil weten in het stuk van Ionica! Het artikel is een wiki, wat betekent dat je je eigen aanvullingen kunt toevoegen aan de internetversie van het stuk.

(Jeanine)

Wil je de wiskundemeisjes eens samen horen? Vanavond tussen negen en tien zijn Jeanine en ik te gast bij BNN United op Radio 1 om te vertellen over onze weblog. Hopelijk vragen ze niet wat de som van de cijfers van ons telefoonnummer is of hoeveel decimalen van pi we uit ons hoofd kennen...

(Ionica)

Vorige week schreef Martijn van ThinkSmall een heel grappig stukje over wiskunde. Wij hadden het in de tussentijd zo druk met hartjes maken voor Valentijnsdag dat we er nog niet eerder aan toe kwamen om het te linken.

Martijn interviewde in 2002 Robert Schneider van de band Apples in Stereo. De zanger werd laaiend enthousiast toen hij hoorde dat Martijn promoveerde in de wiskunde. Martijn en hij wisselden daarna nog een paar emails uit over wiskunde. Lees vooral zelf wat Martijn daar over schrijft, het is een erg grappig verhaal.

En wat schrijft Stylus over het nieuwe album van Apples in Stereo?

… Schneider went so far as to create a new musical language, the Non-Pythagorean Music Scale, for the album. A novel if not exactly new concept, he used equations based on the properties of natural logarithms to replace the standard 12 tones in a musical octave with a different set of frequencies. Several of these new frequencies show up in the 12 instrumental link tracks that segue between the 14 “eal” songs, à la Her Wallpaper Reverie, making New Magnetic Wonder a sprawling mass of tunes and teasers. For the most part, the link tracks work as palette cleansers; teeth brushing for Schneider’s saccharine tunes.

Maar verder klinkt het nog steeds heel leuk...

(Ionica)