Wiskundemeisjes

Wiskundige lijkt een veilig beroep. Wat kan je nu gebeuren achter je bureau tussen je stapels papieren en je computer?

Jullie konden het al lezen in de Spits van vandaag: de wiskundemeisjes gaan van start met een nieuwe serie. Hendrik Lenstra kwam op het idee om eens te kijken hoe wiskundigen om het leven zijn gekomen. Er kwamen verbijsterende verhalen naar boven. Elke maand bespreken we voortaan een wiskundige die op een bijzondere wijze aan zijn eind gekomen is.

Zo'n wiskundige is de beroemde Kurt Gödel. We schreven al eerder over Gödel en zijn onvolledigheidsstelling en over de film die onlangs over zijn leven gemaakt werd.

Maar hoe kwam Gödel aan zijn eind? Toen hij ouder werd, raakte hij paranoïde. Hij was ervan overtuigd dat iemand hem wilde vergiftigen en daarom wilde hij alleen dingen eten die door zijn vrouw Adele bereid waren. Toen zij ziek werd en niet meer voor hem kon koken, weigerde hij te eten. Uiteindelijk stierf hij in Princeton op 14 januari 1978. Hij is 71 jaar oud geworden. In zijn overlijdensrapport staat dat hij stierf aan "starvation and inanition, due to personality disorder".

Mooie foto's uit Gödels leven zijn te vinden op deze site, naar aanleiding van een tentoonstelling over hem in Wenen.

Voor Delta recenseerde ik deze week de wiskundige roman A certain ambiguity. Hierbij het begin van de recensie.

Alles aan ‘A certain ambiguity’, een roman waarin de wiskunde centraal staat, is goed.

Waar haal je de spanning vandaan in een roman over wiskunde? Sommige auteurs laten hun hoofdpersoon jagen naar de oplossing van een wiskundig probleem. Bij bestaande vermoedens wordt het dan al snel een soort geschiedenisboek; bij fictieve problemen komt de wiskunde er meestal nogal karig af. Debuterende auteurs Guarav Suri en Hartosh Singh Bal kiezen een origineel alternatief: een wiskundige is opgepakt wegens godslastering. Om vrij te komen moet hij aan een rechter uitleggen waarom hij niet in God gelooft. Dat doet hij met axioma’s en bewijzen.

Lees hier de rest van de recensie en ga vooral zelf ook het boek lezen. Ik vind het de beste roman over wiskunde die ik tot nu toe heb gelezen.

Jaren geleden was ik op een instemming voor een studentenkamer. Eén van de andere gegadigden vertelde toen uitgebreid dat hij rekenlinialen spaarde. Hij had zelfs een paar mooie meegenomen. Hij kreeg de kamer niet. Ik ook niet trouwens. Een paar jaar later kreeg ik van een vriend zelf een rekenliniaal. Hij had er een paar op de rommelmarkt gekocht en gaf ze (hard lachend) aan wiskundige vrienden cadeau.

Ik gebruik mijn rekenliniaal zeer zelden en ga zeker geen verzameling aanleggen. Toch vind ik het wel tof om er een te hebben en te weten hoe hij werkt. Bij een volgend wiskundetoernooi neem ik hem mee! Het is eigenlijk best jammer dat rekenlinialen vervangen zijn door rekenmachines. Hoewel, een oudere wiskundige vertelde een keer dat studenten vroeger alles van hun liniaal aflazen en dan zeiden dat de wortel uit vier ongeveer twee was. Niet alles was vroeger dus beter...

Op internet is er van alles te vinden over rekenlinialen, van virtule rekenlinialen tot het internationale rekenlinialen museum. Voor de echte liefhebber staat op Wired het artikel Slide rule still rules, over twee mannen die rekenlinialen verzamelen.

Camiel stuurde ons een grappige logica-puzzel, gemaakt door Shaun Spalding. Het is een parodie op de Amerikaanse Law School Admission Test (LSAT voor vrienden).

LSAT PRACTICE.

A concerned father drops three boys (Peter, Dom, and Björn), three girls (Henrietta, Elaine, and Meghan), and his daughter (Lorelei) off at the local mall’s theater. He wants to know which one of the boys will be making out with his daughter during the movie. He knows that each of the eighth-graders will make out at least once but not more than twice before the movie ends. He also knows that the following conditions must apply:

Elaine will not make out with Björn until she’s made out with Peter (because she and Björn are in an open relationship and she’s testing the waters).
Henrietta will not make out with Peter or Dom (because she only dates older guys).
If Lorelei makes out with both Henrietta and Elaine, then Peter and Björn will make out. (They made a bet.)
Meghan will always make out last (because she’s ugly).
Dom will always be paired with Meghan (because he’s desperate).

1. If Lorelei goes to get popcorn and is forced to sit between Dom and Meghan during the previews, which of the following must be true?

(a) Peter makes out with Elaine.
(b) Björn makes out with Elaine.
(c) Henrietta talks to Dom awkwardly about world-geography class to avoid his advances.
(d) Lorelei is unable to take the sexual tension between Dom and Meghan and pretends she needs to go to the bathroom so she can switch seats.
(e) Lorelei’s father is worried his daughter is growing up too fast.

De vier andere vragen (en antwoorden) zijn te vinden bij McSweeney’s.

Professor Fritz Schweiger was vorige week in Nederland. Tijdens de lunch vertelde hij de volgende -tamelijk briljante- anekdote. Neukirch had het verhaal jaren geleden zelf aan hem verteld.

Neukirch was te gast op een diner in Cambridge. Hij zat naast iemand uit een ander vakgebied. Deze man vroeg hem wat wiskundigen nu eigenlijk deden. Neukirch antwoordde dat hij dat niet zo snel kon uitleggen. Zijn tafelgenoot drong aan. "Goed", antwoordde Neukirch. "Wij wiskundigen hebben onlangs ontdekt wat de waarde van het kleinste willekeurig gekozen getal is. Dat is namelijk 37."

Iemand aan de andere kant van de tafel stond boos op: "Wat een onzin!". Deze man was een professor in de theologie. Hij voegde eraan toe: "Er is maar één getal dat er toe doet en dat is 666, het getal van het beest."

De jonge Andrew Wiles was ook in de zaal en redde de situatie. "Maar 666 is 37 maal 18, dus er is geen enkel probleem." En zo werd de status van zowel wiskunde als Neukirch bevestigd...

Ben Green is dit jaar de winnaar van de SASTRA Ramanujanprijs! Zijn naam is hier wel eerder langsgekomen: samen met Terence Tao bewees hij in 2004 dat er voor elke lengte k oneindig veel rijtjes priemgetallen van lengte k bestaan met tussen twee opeenvolgende priemgetallen steeds hetzelfde verschil.

Op het Nederlands Mathematisch Congres van dit jaar waren Green en Tao aanwezig, toen kregen ze samen de Ostrowskiprijs. En Tao kreeg vorig jaar, naast een boel andere prijzen, ook deze SASTRA Ramanujanprijs. Nu is Green dus aan de beurt!

Lees verder in het artikel van Alex van den Brandhof op Kennislink.

Onze collega Sierk kwam met een grappig filmpje. Voor jullie zeggen dat dit geen wiskunde is: hij zag dit filmpje tijdens de landelijke PhD-day for Mathematicians afgelopen vrijdag. Jurjen Bos sprak daar over het kraken van RFID chips. Bos liet tijdens zijn voordracht zien dat het systeem van de McDrive wel heel eenvoudig te kraken is...

Gisteravond ging ik inderdaad naar het toneelstuk Met een schoolbord en een krijtje, wat we eerder al aankondigden. Het was de moeite waard.

Twee medewerkers van een wiskundig instituut, de man en vrouw die je ook ziet in het filmpje in onze vorige post, blijven na hun werk een tijdje praten met elkaar. Ze hebben het over wiskunde, en ze proberen de liefde te vangen in formules.

Naast wiskunde komen ook natuurkunde, biologie en Henk Barendregts ideeën over neuro-wetenschap ruimschoots aan de orde. Op het bord staan herkenbare formules: bewijzen van de stelling van Pythagoras en het begin van een bewijs uit het ongerijmde (√2 = p/q). De sfeer en de manier waarop de personages over hun vak praten zijn goed getroffen, allebei de acteurs zetten overtuigend een wiskundige neer. Het woord "formule-angst" maakt de zaal dusdanig aan het lachen dat ik vermoed dat er, naast de wiskundigen die ik al gezien had, ook nogal wat wiskundeleraren of -didactici aanwezig waren.

Je moet het stuk vooral zelf gaan bekijken, maar deze mooie quote wil ik jullie niet onthouden:

Verliefdheid is de ultieme abstractie. Je sluit je ogen voor alle details die je niet kan gebruiken.

Klik hier voor de speellijst.

Hoera! Gisteren reikte de vereniging van Nieuwe Film- en Televisiemakers (NFTVM voor vrienden) op het Nederlandse Film Festvial vier NFTVM-awards uit. En... de wiskundemeisjes wonnen in de categorie interactief!

Hier zie je een blij verraste Ionica op het podium met Edo Brunner en Froukje Jansen die de prijs uitreikten.

Fotograaf Floris Diemel blijkt een lezer van onze site en was de eerste die ons via de mail feliciteerde. De wiskundemeisjes doen een vreugdedansje in hun nieuwe North Face jassen (lang leve de sponsor) en bedanken alle leden van de NFTVM die op ons gestemd hebben!

(Ionica, ook namens Jeanine die er jammer genoeg niet bij kon zijn)

Terwijl de wiskundemeisjes langzaam bijkomen van het feest van gisteren, voor jullie een wiskundig grapje van Dilbert!