Wiskundemeisjes
Internetbureau Rotterdam 
Een echte wiskundige haalt zijn voldoening natuurlijk uit prachtige onderzoeksresultaten, maar voor wie daarnaast roem, aandacht en gilllende groupies wil, geven we deze week een tip vijf om ook eens volop in de media te komen. We zijn inmiddels al in de top twee beland...
2. Neem een gekke hobby.
Journalisten willen best een stukje over je schrijven, maar 800 woorden over Lie-groepen is voor het algemene publiek iets te lastig. Neem daarom een aparte hobby, dan kan een groot deel van het artikel daarover gaan (de wiskunde kan mooi in een kadertje). Bedenk ook vast wat verbanden en tegenstellingen tussen je hobby en wiskunde. Zeg in een interview bijvoorbeeld iets als ``Het sluitend maken van dit bewijs jaagde meer adrenaline door mijn aderen, dan het wilde leeuwen door een hoepel jagen dat ik elke dinsdagmiddag tussen twee en drie doe."
Manjul Bhargava kan bijvoorbeeld goed trommelen op de tabla. In dit interview zegt hij dingen als “Als ik vast zit in een wiskundig probleem, dan ga ik even tabla spelen. Dat helpt me om weer fris tegen de wiskunde aan te kijken. En als ik bij het drummen worstel om een nieuwe muzikale compositie onder de knie te krijgen, dan ga ik eerst weer een tijd wiskunde doen.”
Een echte wiskundige haalt zijn voldoening natuurlijk uit prachtige onderzoeksresultaten, maar voor wie daarnaast roem, aandacht en gilllende groupies wil, geven we deze week een tip vijf om ook eens volop in de media te komen. Het is alweer tijd voor tip drie.
3. Beweer dat je iets heel spectaculairs bewezen hebt.
Deze tip kun je in twee varianten toepassen. Je kunt ten eerste roepen dat je een belangrijk resultaat (zeg de Riemann-hypothese) hebt bewezen, terwijl er nog een gat ter grootte van je ego in het bewijs zit. Het nadeel van deze methode is dat er heel veel mensen zijn die beweren zo'n bewijs gevonden te hebben, maar vorig jaar lukte het Xian-Jin Li toch om flink wat aandacht te krijgen voor zijn bewijs.
Een tweede methode is om iets te doen dat op zich keurig klopt, maar helemaal niet zo spectaculair is. Als jij (of je persvoorlichter) heel hard roept dat je een eeuwenoud probleem hebt opgelost, dan zorg je makkelijk voor een hype. De meeste mensen zullen er immers toch niets van snappen. Een uitstekend voorbeeld hiervan is de hype rond het magische vierkant van 2007. Een nadeel van deze methode is dat je na afloop vaak flink wat negatief commentaar over je heen krijgt.
Een echte wiskundige haalt zijn voldoening natuurlijk uit prachtige onderzoeksresultaten, maar voor wie daarnaast roem, aandacht en gilllende groupies wil, geven we deze week een tip 5 om ook eens volop in de media te komen. Vandaag tip nummer vier!
4. Doe een soort onzinberekening.
Altijd goed voor veel kleine nieuwsberichten op internet: bereken iets geks. Natuurlijk zeg je er netjes bij dat je allerlei aannames maakt en dat je model met een korreltje zout moet worden genomen. Laat het maar aan de redactie over om alle nuances weg te laten en een schreeuwerige kop te verzinnen.
Vorig jaar berekende Peter Grünwald op verzoek van Quest hoeveel mensen er ooit geleefd hadden. Hij moest zelf een beetje lachen om de berekening en had dat ook gezegd. De media gingen echter uit hun plaat: er waren al 107,5 miljard mensen geboren! En het was berekend door een Echte Wiskundige, dus het moest wel waar zijn. Kijk maar eens wat er nu nog omhoogkomt in als je zoekt op `grunwald+mensen+geleefd'.
Een echte wiskundige haalt zijn voldoening natuurlijk uit prachtige onderzoeksresultaten, maar voor wie daarnaast roem, aandacht en gilllende groupies wil, geven we deze week een tip vijf om ook eens volop in de media te komen. We beginnen vandaag met nummer vijf in de lijst!
5. Bewijs iets dat er echt toe doet
Deze methode zal veel wiskundigen aanspreken, maar helaas vinden de media het helemaal niet zo interessant als je iets bewijst waarvan 99% van de mensen geen flauw idee heeft wat het is en waarom je daar überhaupt iets over zou willen zeggen. Het is daarom verstandig om deze tip met een van de vier andere te combineren.
Voorbeelden: Terence Tao bewees samen met Ben Green dat er oneindige aritmetische progressies zijn in de priemgetallen. Hij haalde diverse grote kranten, al hielp het voor dit soort interviews ook dat Tao een wonderkind was dat al kon lezen voor hij twee jaar was. Een ander goed voorbeeld is Andrew Wiles die met zijn bewijs van de Laatste Stelling van Fermat de voorpagina's haalde.
Voor veel scholieren en soms zelfs voor studenten wiskunde is het niet zo duidelijk wat je nou precies allemaal kan worden later, na een studie wiskunde. Veel mensen denken dat je als wiskundige altijd onderzoeker wordt, of leraar. Om scholieren die voor hun studiekeuze staan een realistischer beeld te geven van het toekomstperspectief van wiskundigen heeft Charlotte Vlek, de nationale PR-medewerker wiskunde, een mooie site opgezet: wiskunde in perspectief.
Op de site vind je een heleboel interviews met wiskundigen die vertellen over hun werk, hoe ze daarin wiskunde gebruiken en hoe ze hun studie ervaren hebben. Het leukste vind ik dat Charlotte Jan Terlouw, schrijver van boeken als Koning van Katoren en De kloof, geïnterviewd heeft! Neem vooral zelf eens een kijkje.
De site en een bijbehorende poster, die je via de website kunt bestellen, zullen gepresenteerd worden op de Nationale Wiskunde Dagen, vandaag en morgen in Noordwijkerhout.
Op donderdag 9 april organiseert de afdeling wiskunde van de VU een symposium ter gelegenheid van het afscheid van opleidingsdirecteur Freek van Schagen: Vroeger was alles beter... Het symposium gaat over aansluitingsproblematiek in het wiskundeonderwijs. De lijst van sprekers belooft een interessante middag!
13.45 Welkom door voorzitter Teun Koetsier
13.50 Jan van de Craats (UVA): Het ABC van de aansluiting
14.15 Jan van Maanen (Freudenthal Instituut): Over aansluiters en aangeslotenen
14.40 Discussie
14.50 Pauze
15.10 Jan Aarts (emeritus TUD): BaMa aansluiters de maat genomen
15.35 Freek van Schagen (VU): Breuken in de wiskundeopleiding
16.00 Discussie
16.05 Formeel intermezzo: Jan van Mill (VU) en anderen
16.20 Sluiting: Freek van Schagen en voorzitter
16.30 Borrel
Kijk hier voor verdere informatie. Aanmelden is verplicht.
Toen mijn vriend en ik elkaar net kenden, ging ik zonder hem op vakantie. Bij terugkomst stond hij op Schiphol met een bos bloemen. ``Stom van hem”, zei een vriendin van me: “Nu moet hij je voortaan altijd komen ophalen, omdat je anders gaat mopperen dat hij in het begin van jullie relatie nog wel romantisch was.” Ik dacht hier aan toen ik een onderzoek tegenkwam over het geven van geschenken in het begin van een relatie.
Het gebruikte model komt uit de biologie, vandaar de wat dierlijke termen. Een mannetje geeft een vrouwtje een geschenk. Zij bepaalt na het bekijken van het geschenk of ze met het mannetje wil paren. De onderzoekers nemen aan dat een man met elk vrouwtje wil paren, maar dat hij alleen bij een vrouw blijft als hij haar echt leuk vindt. Een vrouw wil alleen paren met een man die ze aantrekkelijk vindt en waarvan ze daarnaast denkt dat de kans groot is dat hij bij haar blijft. Zij gebruikt het geschenk van de man om in te schatten of hij haar echt leuk vindt. De hamvraag is: wat voor geschenk moet je als man kopen?
Een logische strategie lijkt om vrouwen die je leuk vindt een mooi en kostbaar geschenk te geven. Onaantrekkelijke vrouwen krijgen een goedkoop geschenk, want je weet maar nooit. Of zoals een vriend van me altijd zegt: ``Je kunt het altijd proberen met een fles goedkope witte wijn.” Er is één probleem met deze strategie: aantrekkelijke vrouwen die jou niet zien zitten, nemen wel jouw geschenk aan, maar laten je daarna staan. Dat wil je natuurlijk voorkomen.
Wiskundige Peter Sozou kwam op het idee om dit probleem aan een rigoreuze wiskundige analyse te onderwerpen toen hij in de krant las dat een man al maanden de huur betaalde voor de vrouw op wie hij verliefd was. Achter zijn rug had zij al die tijd een ander. Ze hield de aanbidder alleen aan het lijntje voor zijn waardevolle geschenken.
Sozou bepaalde met speltheorie de beste strategie voor de man. Na nog wat extra aannames en een hele reeks berekeningen kwam hij met een schitterende oplossing: geef aantrekkelijke vrouwen kostbare, maar waardeloze geschenken. Dat zijn geschenken die de man veel tijd, geld of moeite kosten, maar de vrouw geen direct voordeel opleveren. Denk aan diners in sterrenrestaurants voor fotomodellen of –in de dierenwereld- aan nutteloze bolletjes katoen voor vrouwtjesvliegen. Vrouwen die de man niet zien zitten, zullen zo’n geschenk beleefd weigeren. Maar vrouwtjes die het mannetje zelf leuk vinden, zien aan het geschenk dat het mannetje hen echt ziet zitten. Bij vliegen is het principe getest en mannetjes die met een bolletje katoen kwamen, hadden inderdaad net zoveel succes bij de vrouwtjes als mannen die een lekker hapje meebrachten.
Natuurlijk valt er wat af te dingen op het model en de gemaakte aannames, maar ik geloof dat er in de oplossing een kern van waarheid zit. Als je het zo bekijkt, dan was het dus heel slim van mijn vriend om speciaal naar Schiphol te komen met een mooie bos bloemen. Zo zien meisjes hun kostbare, maar waardeloze geschenken namelijk graag.
Gisteravond ging ik in Eindhoven naar een concert van Tamara Stefanovich (piano), met een inleiding van Alexander Rinnooy Kan. Het programma bestond uit piano-études van György Ligeti (1923 - 2006). Maar wat ik van tevoren niet zo in de gaten had, was dat Rinnooy Kan vooral over de wiskunde in de muziek van Ligeti zou praten! Vanmorgen schreef Bert Kramer in een reactie ook al over dit concert.
György Ligeti
Rinnooy Kan vertelde over Ligeti's leven en werk. Ligeti was geïnteresseerd in wiskunde: hij deed toelatingsexamen voor de studies wiskunde en natuurkunde. Maar omdat hij joods was en de Tweede Wereldoorlog gaande was, werd hij niet aangenomen. In zijn latere leven raakte hij bevriend met Benoît Mandelbrot, en hij raakte gefascineerd en geïnspireerd door de fractalmeetkunde. Ook de chaostheorie komt tot uiting in Ligeti's werk: in ritmes en accenten wordt duidelijk dat een heel klein verschil in startwaarde een heel grote verandering kan veroorzaken. Zo gaf Rinnooy Kan het publiek een stoomcursus fractalmeetkunde en chaostheorie.
Alexander Rinnooy Kan
Maar hij benadrukte ook dat de esthetiek van de wiskunde en die van de muziek heel verschillend van aard zijn: het mooie aan wiskunde is dat je ingewikkelde structuren rationeel volledig kunt begrijpen, terwijl een rationele analyse van de muziek de schoonheid nooit helemaal verklaart. Lees vooral wat Alexander Rinnooy Kan vorige week zelf zei over de wiskunde in Ligeti's muziek in een interview in NRC Handelsblad.
Daarna speelde Tamara Stefanovich twaalf berucht moeilijke maar prachtige piano-études. Erg mooi en indrukwekkend!
Tamara Stefanovich
Op de mailinglijst van de Vereniging van Wetenschapsjournalisten meldde Koos een variant op een oude grap over de geschiedenis van het wiskundeonderwijs.
1. Teaching Maths In 1970
A logger sells a lorry load of timber for £1,000. His cost of production is 4/5 of the selling price. What is his profit?
2. Teaching Maths In 1980
A logger sells a lorry load of timber for £1,000. His cost of production is 4/5 of the selling price, or £800. What is his profit?
3. Teaching Maths In 1990
A logger sells a lorry load of timber for £1,000. His cost of production is £800. Did he make a profit?
4. Teaching Maths In 2000
A logger sells a lorry load of timber for £1,000. His cost of production is £800 and his profit is £200. Your assignment is to underline the number 200.
5. Teaching Maths In 2009
A logger cuts down a beautiful forest because he is totally selfish and inconsiderate and cares nothing for the habitat of animals or the preservation of our woodlands. He does this so he can make a profit of £200. What do you think of this way of making a living? Topic for class participation after answering the question: How did the birds and squirrels feel as the logger cut down their homes? (There are no wrong answers.)
If you are upset about the plight of the animals in question, counselling will be available.
6. Teaching Maths 2019
أ المسجل تبيع حموله شاحنة من الخشب من دولار. صاحب تكلفة الانتاج من> الثمن. ما هو الربح له؟
Peter Grünwald
Een tijdje geleden gaf Peter Grünwald een leuke voordracht in Leiden, omdat hij sinds 1 november voor een dag per week is aangesteld als professor aan ons instituut. Een mooie gelegenheid om hem te vragen naar zijn favoriete wiskundige!
De rest van de week werkt Grünwald op het CWI, waar hij hoofd is van de information-theoretic learning groep. Het vakgebied learning theory, waar Grünwald zelf in werkzaam is, ligt op de grens van statistiek en informatica.
Grünwald twijfelt tussen een paar namen, maar uiteindelijk kiest hij voor...
Vladimir Vovk
Vladimir Vovk, die eigenlijk altijd Volodya Vovk genoemd wordt, wordt volgens Grünwald ondergewaardeerd. Grünwald kiest voor hem omdat Vovk op alle interessegebieden van Grünwald fundamentele dingen gedaan heeft. Niemand anders is op die verschillende gebieden werkzaam, en daarom is Vovk voor hem een logische keuze.
Vovk was de laatste student van de beroemde Kolmogorov. Vovk begon eind jaren '80, begin jaren '90 te publiceren. Hij weet alles over informatietheorie, statistiek en theoretische informatica, en hij combineert al die vakgebieden moeiteloos, waardoor zijn voordrachten vroeger niet te volgen waren. Inmiddels is dat veel verbeterd.
Twee vakgebieden waar zowel Vovk als Grünwald in geïnteresseerd zijn, zijn learning theory en de grondslagen van kansrekening en statistiek. In de learning theory houdt men zich onder meer bezig met het doen van voorspellingen, met het sequentieel voorspellen van data. Gegeven een rijtje uitkomsten uit het verleden wil je een voorspelling kunnen doen voor de toekomst. In de praktijk gebeurt dat bij beurskoersen, het weer en ook bij datacompressie.
