Wiskundemeisjes

Op donderdag 9 april organiseert de afdeling wiskunde van de VU een symposium ter gelegenheid van het afscheid van opleidingsdirecteur Freek van Schagen: Vroeger was alles beter... Het symposium gaat over aansluitingsproblematiek in het wiskundeonderwijs. De lijst van sprekers belooft een interessante middag!

13.45 Welkom door voorzitter Teun Koetsier
13.50 Jan van de Craats (UVA): Het ABC van de aansluiting
14.15 Jan van Maanen (Freudenthal Instituut): Over aansluiters en aangeslotenen
14.40 Discussie
14.50 Pauze
15.10 Jan Aarts (emeritus TUD): BaMa aansluiters de maat genomen
15.35 Freek van Schagen (VU): Breuken in de wiskundeopleiding
16.00 Discussie
16.05 Formeel intermezzo: Jan van Mill (VU) en anderen
16.20 Sluiting: Freek van Schagen en voorzitter
16.30 Borrel

Kijk hier voor verdere informatie. Aanmelden is verplicht.

Heb je Escher in het Paleis al wel eens bezocht? Zo nee, doen! Want in het voormalige paleis van koningin Emma in Den Haag zijn al sinds 2002 een heleboel prenten van Escher te zien. En dat niet alleen: er is ook van alles te beleven.

Nu heeft het museum een Escher-wiskundeprijsvraag uitgeroepen voor scholieren. Het thema van de prijsvraag is vlakvullingen: het is de bedoeling dat je een bepaald soort Escher-achtige vlakvulling maakt. Wat precies de opdracht is hangt af van je schooltype, er zijn verschillende opdrachten voor leerlingen van vmbo, havo en vwo. Hier kun je alle informatie vinden, en ook wat korte uitleg over vlakvullingen en tips voor hoe je kunt beginnen. Je hoeft trouwens niet naar het museum te gaan om mee te kunnen doen.

De deadline is 1 juni, dus je hebt nog even tijd om je kunstwerk te maken!

Mocht je al te oud zijn voor deze prijsvraag en wel enthousiast photoshopper, dan kun je nog meedoen met een Escher-prijsvraag op cracked: Everyday Objects as Designed by MC Escher. De deadline is dinsdag. Wij vinden deze inzending al erg mooi!

Toen de wiskundemeisjes vorig jaar in Kortrijk waren, vertelde gastheer Luc Gheysens ons over Peter Raedschelders. Het verbaasde hem namelijk dat deze Vlaamse kunstenaar nog niet enorm beroemd was. Luc maakte ons erg benieuwd naar de Escherachtige werken van Raedschelders en we zochten snel zijn homepage op. Hier zie je een van de daar te vinden handgetekende platen.

Er is goed nieuws voor onze lezers uit het Zuiden, want Raedschelders presenteert vanaf vrijdag in Sint Niklaas zijn eerste solotentoonstelling van Wiskundige prenten en Wit-zwart schilderijen. Alle wiskundeliefhebbers zijn welkom bij de vernissage van deze tentoonstelling op vrijdag 23 januari om 20 uur. De lokatie is: UNIZO, Knaptandstraat 204, Sint Niklaas, België.

Meer werk van Raedschelders is te vinden op zijn homepage of blog. De tentoonstelling is tot 4 maart te zien in UNIZO tijdens kantooruren (maandag tot en met vrijdag, van 8.15 uur tot 16.45 uur ).

Het KWG organiseert elk jaar een wintersymposium. Deze winter vindt het plaats in de aula van het Academiegebouw in Utrecht (vlakbij de Dom) op zaterdag 10 januari. Het thema is Wiskunde een kunst, en het programma ziet er leuk uit! Het symposium is in de eerste plaats bedoeld voor docenten uit het voortgezet onderwijs, maar andere belangstellenden zijn ook van harte welkom. Alle informatie is hier te vinden.

Programma:

• 09.30 – 10.00: Ontvangst met koffie en thee
• 10.00 – 11.00: Ferdinand Verhulst (Universiteit Utrecht), Vruchtbaar misverstand of onverwachte dwarsverbinding?
• 11.00 – 11.30: Pauze met koffie en thee
• 11.30 – 12.30: Aline Honingh (City University, London), Geometrische structuren in muziek: convexe toonladders en gelijkzwevende tori
• 12.30 – 13.45: Lunch
• 13.45 – 14.45: Albert van der Schoot (Universiteit van Amsterdam), De mythe van de Gulden Snede

Over Aline Honingh schreven we een stukje toen ze promoveerde.

Aanmelden kan via deze site. De kosten zijn € 17,= voor KWG-leden en € 22,= voor niet-KWG-leden (vooral voor lunch en consumpties). Het is mogelijk om een certificaat van deelname te krijgen, als je dat van tevoren aangeeft.

Vandaag in Spits (pagina 6): een artikeltje over IJzebrand Schuitema, een 79-jarige ingenieur, die meer dan 25 jaar lang rekenlinialen verzameld heeft. Zijn indrukwekkende collectie bestaat uit meer dan 2700 objecten. Schuitema schreef in de loop der tijd ook verschillende boeken over rekenlinialen.

Vandaag draagt Schuitema zijn collectie over aan het Arithmeum in Bonn, een museum over rekenen, vroeger en nu. Op dit moment is er een tentoonstelling van oude mechanische rekenmachines te zien, en er zijn ook historische rekenboeken. Verder legt het museum een verband tussen kunst en wetenschap en organiseert het concerten.

Als dank en uit waardering krijgt IJzebrand Schuitema vandaag de Wolfgang-Paul-Medaille van de Universiteit Bonn.

(Met dank aan Tom voor de tip.)

Deze week bezocht ik ein-de-lijk Arabesk in Rotterdam. En de winkel bleek nog geweldiger dan ik al verwachtte. Het assortiment is werkelijk fantastisch. Eenvoudige spelletjes, exclusieve kunstwerken van hout of staal, puzzels die onmogelijk op te lossen lijken, bouwsetjes voor spectaculaire demonstraties: Arabesk heeft het allemaal en nog veel meer. Het leuke is dat er in elke prijscategorie iets te vinden is: voor minder dan vijf euro koop je een tornadomaker voor tussen twee plastic flessen of een bal die in de lucht van kleur verandert. Als je echt los wilt gaan, dan kun je voor bijna duizend euro een spectaculaire fractalboom van Koos Verhoeff aanschaffen. Hier zie je een enthousiaste Ionica bij het schap vol mooie houten objecten van Naef.

De winkel is een beetje overweldigend, maar gelukkig weet eigenaar Jan Grashuis precies wat hij allemaal heeft. En als je hem vraagt naar `iets moois met een Möbiusband' of `een leuk spelletje voor iemand die in het ziekenhuis ligt na een heupoperatie', dan haalt hij dat zo uit de schappen. Ik verliet de winkel uiteindelijk met twee volle tassen. Helaas kan ik jullie niet vertellen wat voor moois ik heb gekocht, want het zijn vooral cadeautjes voor mensen die deze blog ook lezen. Eigenlijk heb ik al teveel gezegd...

Maar waarom heet dit stukje nu `Help Arabesk'? Het gaat financiëel niet zo goed met de winkel. De huur is hoog, de inkomsten laag. Als het zo doorgaat, dan moet de winkel volgend jaar februari sluiten. Dat zou echt te jammer zijn! Daarom bij deze een oproep: als je van wiskunde houdt, koop dan eens iets bij Arabesk. Als de winkel te ver reizen is, kun je ook bestellen via de website. En zegt het vooral voort dat deze winkel (nu nog) bestaat!

Vind je wiskunde op school leuk en heb je zin in een extra uitdaging? Heb je wel eens getwijfeld om naar een wiskundekamp te gaan, maar besloot je dat een hele week achter elkaar wiskunde doen wel een beetje veel is? Of ben je wel eens op wiskundekamp geweest en mis je de wiskunde die je daar doet de rest van het jaar?

Dan is de Wiskundekring misschien wel wat voor jou! De Wiskundekring (een initiatief van de VU en stichting Vierkant) komt eens in de twee weken bij elkaar op de VU in Amsterdam en is bedoeld voor jongeren tussen 13 en 16 jaar oud. De deelnemers van de Wiskundekring voeren korte wiskundige onderzoeken uit en lossen uitdagende puzzels op. Docenten van de VU geven workshops, waarin dieper wordt ingegaan op bepaalde onderwerpen. Allerlei verrassende aspecten van de wiskunde komen zo aan de orde!

De meeste deelnemers horen van de Wiskundekring via hun wiskundeleraar, maar je kunt je ook gewoon zelf aanmelden. Je kan een hele reeks meedoen, maar je kunt ook af en toe komen als je zin hebt. Elke twee weken is er een bijeenkomst op vrijdagmiddag van 16 tot 18 uur. De eerstvolgende bijeenkomst is morgen, en dan komt cryptografie aan de orde:

De cryptografie is het vakgebied waarmee berichten zo verpakt worden dat anderen ze niet kunnen lezen, maar de ontvanger wel. Hoe werkt dit? Hoe maak je nieuwe sleutels waarmee berichten gecodeerd kunnen worden? Hoeveel sleutels zijn er van gegeven lengte? De technieken die gebruikt worden komen vaak uit de getaltheorie. Deze middag zul je kennis maken met enige tips en trucs uit dit moderne gebied van de wiskunde.

Welke andere onderwerpen dit jaar aan de orde zullen komen is nog niet bekend, maar we hebben een veelbelovend boekje over het vierkleurenprobleem mogen bekijken als voorproefje, en het programma van vorig jaar doet vermoeden dat er dit jaar ook weer allerlei interessants te gebeuren staat! Klik hier voor alle informatie.

Komende dinsdag komt bètaminnend Nederland bij elkaar op Vliegende Hollanders 2008, Science & Technology Summit in Amsterdam. Er komen allerlei grote namen spreken: minister Plasterk, Robbert Dijkgraaf en Prins Johan Friso bijvoorbeeld. Wij zijn er de hele dag bij! Je kunt je nog steeds (gratis) aanmelden.

Alleen de onderstaande lezing van de onvolprezen Hendrik Lenstra maakt het volgens mij al de moeite waard.

Wat kost een priemgetal?

Een priemgetal is een getal groter dan 1 dat geen factoren behalve 1 en zichzelf heeft. Priemgetallen spelen al duizenden jaren een belangrijke rol in de zuivere wiskunde, maar sinds enkele tientallen jaren zijn priemgetallen van zo tussen de 50 en 500 cijfers ook commercieel interessant.

Men kan zich de vraag stellen wat een redelijke prijs is die men voor een priemgetal van een gegeven aantal cijfers zou moeten betalen. Is deze prijs, in eerste benadering, evenredig met dat aantal cijfers, of juist met het priemgetal zelf?

Met andere woorden, zou men voor een priemgetal van 105 cijfers ongeveer 5% meer moeten betalen dan voor een priemgetal van 100 cijfers, of juist 100000 keer zoveel?

Enige tijd geleden was ik in Frankfurt, en daar praatte ik met professor Sezgin op het Institut für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften (Instituut voor de Geschiedenis van de Arabisch-Islamitische Wetenschap). In dat instituut heeft Sezgin een museum opgericht van een heleboel wetenschappelijke instrumenten, die zijn nagebouwd van de beschrijvingen in oude, Arabische teksten.

Er staat een virtuele versie van het Frankfurtse museum op internet! Klik op de zalen om de instrumenten te zien, en klik op de kleine plaatjes voor vergrotingen. Er is een zaal met meetkundige instrumenten.

Helaas is het Frankfurtse museum niet open voor publiek, maar omdat er veel belangstelling is voor deze gereconstrueerde instrumenten is deze zomer wel een museum met dezelfde instrumenten in Istanbul geopend! Volgens Sezgin is het een heel mooi museum geworden, waarover de bezoekers erg enthousiast zijn. Het is zeker ook bedoeld voor scholieren. Helaas was het nog net niet open toen ik zelf in Istanbul was.

Een van de doelen van het museum is de westerse en de Islamitische wereld wat dichter bij elkaar brengen. Volgens Sezgin wordt vaak vergeten dat de westerse wetenschap veel te danken heeft aan de Islamitische wetenschap, die bloeide tijdens onze middeleeuwen. Dat is door Europese oriëntalisten wel onderzocht, maar in de Arabische wereld zelf is dat nog niet bekend genoeg. Sezgin (die onlangs 84 werd) heeft vele jaren besteed aan het traceren, uitgeven en interpreteren van oude manuscripten, en dus ook aan het nabouwen van de instrumenten die in de oude manuscripten beschreven worden.

In Nature stond in 2004 ook een artikel over Sezgins museum. Op youtube vond ik dit filmpje over het museum in Istanbul.

Hadden we eerdere jaren ergens in oktober nog de zogenaamde WetenWeek, dit jaar is heel oktober uitgeroepen tot Oktober Kennismaand. Het thema is dit jaar Kraak de code, wat (zoals gebruikelijk bij dergelijke thema's) in elk wetenschapsgebied wel een leuke, zinvolle en aansprekende interpretatie heeft. Denk in de wiskunde maar aan de cryptografie, bijvoorbeeld!

Er is van alles te beleven deze maand, in heel Nederland. Alle activiteiten die door bedrijven en onderzoeksinstellingen georganiseerd worden en ook de festivals kun je vinden via www.oktoberkennismaand.nl.

Op de Open Dag (morgen) in het Science Park in Amsterdam kun je onder andere de supercomputer ontdekken bij SARA en je stoutste dromen waarmaken op het CWI. Zondag organiseert de Universiteit Leiden de jaarlijkse Wetenschapsdag. Ook de Zeeuwse Bibliotheek organiseert zondag een Wetenschapsdag. En het is zeker de moeite waard om op www.oktoberkennismaand.nl te kijken wat er verder allemaal gebeurt in jouw provincie!