Wiskundemeisjes

Vallende sterren (11)

In de categorie Vallende Sterren, over wiskundigen die op een opmerkelijke manier aan hun einde zijn gekomen, vertellen we deze keer het wel heel bizarre verhaal van rekenkunstenaar Wim Klein (1912 - 1986). Klein is ook bekend geworden onder zijn artiestennamen "Pascal" en "Willy Wortel".

De joodse Wim Klein werd geboren in Amsterdam in 1912. Al op de lagere school raakte hij in de ban van rekenen: bij het ontbinden van getallen ging de leraar tot honderd, maar Klein ging in de pauzes door tot de 10.000. Op de middelbare school leerde hij hele logaritmentabellen uit zijn hoofd.

In 1929 pleegde zijn moeder zelfmoord, en Kleins vader dwong hem in een richting die hij eigenlijk niet op wilde. Zijn vader was huisarts en hij wilde graag dat Wim zijn praktijk zou overnemen. Na zijn staatsexamen gymnasium in 1932 ging Klein dus geneeskunde studeren, in plaats van de bühne op, wat hij eigenlijk liever wilde doen. Hij sleepte zich door de studie heen, en in 1938 hield hij ermee op. Zijn vader was inmiddels overleden, en Wim en broer Leo leefden een tijdje van de erfenis. Ook ontdekte Wim dat hij homoseksueel was.

Broer Leo kon ook uitzonderlijk goed hoofdrekenen, en de beide broers werden onderzocht door een neuroloog. Het bleek dat Wim van het zogenaamde auditieve type was en Leo van het visuele. Oftewel: Leo moest de getallen voor zich zien, en Wim mompelde ze voor zich uit.

Tijdens de oorlog werkte Wim in een joods ziekenhuis, maar later moest hij onderduiken. Leo werd op transport gesteld en overleefde de oorlog niet. Na de bevrijding ging Wim zich meer op de rekenkunst richten en deed allerhande acts, bijvoorbeeld als fakir of als "Pascal, het Hollandse rekenwonder", en hij trad op als straatartiest in België en Frankrijk.

In 1952 werd hij aangenomen als wetenschappelijk rekenaar bij het Mathematisch Centrum in Amsterdam (het tegenwoordige CWI). In die tijd waren de computers nog niet zo ver ontwikkeld, en veel rekenwerk kon veel sneller gedaan worden door Klein. Soms trad hij op op een congres, bijvoorbeeld op het International Congress of Mathematicians (ICM) dat in 1954 in Amsterdam plaatsvond. Bovendien trok Klein geregeld langs scholen en theaters in binnen- en buitenland om zijn kunsten te vertonen. Hij trad zelfs op in het Palais de la Découverte in Parijs en de Music Hall in Londen.

In 1958 maakte Klein de overstap naar een baan als wetenschappelijk rekenaar bij de Conseil Européen pour la Recherche Nucleaire (CERN) in Genève. Vanaf het midden van de jaren zestig werden de computers echter steeds beter, en Klein werd vooral ingezet als mascotte van CERN. Hij voelde zich ook niet meer zo thuis in Zwitserland, en uiteindelijk keerde hij na zijn vervroegd pensioen in 1976 terug naar Nederland.

Toen kon hij zich weer helemaal wijden aan zijn variété-acts. Zijn specialiteit werd worteltrekken, daarom noemde hij zich ook wel "Willy Wortel". Hij trok volle zalen, ook in de VS en Japan, en brak voortdurend zijn eigen records. In 1974 kreeg hij zijn eerste vermelding in het Guinness Book of Records door binnen anderhalve minuut de negentiende-machtswortel uit een getal van 133 cijfers te trekken, en er volgden er meer.

Op 1 augustus 1986 werd Wim Klein dood aangetroffen door zijn huishoudster in zijn huis in Amsterdam. Hij was om het leven gebracht met messteken, waarschijnlijk de vorige dag al, en het huis was doorzocht. De politie arresteerde al snel een kennis van Klein, maar die werd ook weer vrijgelaten. De moord is nooit opgelost.

Meer informatie:

• Wim Klein in het Biografisch Woordenboek van Nederland
• Wim Klein in The Great Mental Calculators, door Steven B. Smith (1983)