Wiskundemeisjes

De NRC kopte zaterdag: "Wiskundemeisjes zitten liever niet tussen te veel nerds", zoals WoW!ter ook al opmerkte. Uit dit bericht kunnen we drie conclusies trekken.

1. Een mogelijke reden voor het uitblijven van grote ladingen meisjes die wiskunde gaan studeren zou kunnen zijn dat meisjes die wiskunde leuk vinden minder geneigd zijn naar een activiteit te gaan waar vooral mannen zijn:

Zelfs meiden die zelf een exact vak studeren, voelen zich minder op hun gemak in een situatie waar de mannelijke wiskundestudenten in de meerderheid zijn. Wanneer in een promotiefilmpje voor een conferentie over hun vakgebied overwegend mannen te zien zijn, hebben ze minder interesse die bijeenkomst bij te wonen dan wanneer in zo'n filmpje de verhouding tussen het aantal mannen en vrouwen gelijk lijkt.

Aldus drie psychologen uit Stanford.

2. De koppenmaker van de NRC vindt mannen die een exacte studie doen nerds, en vrouwen niet.

3. Het woord "wiskundemeisjes", dat voor wij deze weblog begonnen slechts een of twee google-hits had, raakt steeds meer ingeburgerd.

(Wij vinden nerds trouwens best leuk, maar wij zijn dan ook wel wiskunde gaan doen natuurlijk.)

We schreven hier al eerder over de statistiek in de zaak Lucia de B. Inmiddels heeft de Commissie evaluatie afgesloten strafzaken geadviseerd om een herzieningsaanvraag bij de Hoge Raad te entameren. Op de pagina van het openbaar ministerie staat een uitgebreid nieuwsbericht, met meer van deze mooie juridische taal.

Statistici Richard Gill en Peter Grünwald hebben afgelopen vrijdag een petitie aangeboden aan minister van Justititie Hirsch Ballin en staatssecretaris Albayrak. Meer dan tachtig wetenschappers ondertekenden de oproep om de zaak Lucia de B. te heropenen. Vrijwel alle Nederlandse hoogleraren statistiek tekenden de petitie. En Fokke en Sukke snappen precies wat dat betekent.

Maarten vroeg ons of we Echochrome, het Escher-achtige computerspel al hadden gezien. Nee dus! Sony is bezig met dit spel voor de PlayStation® Portable (PSP voor vrienden). De eerste beelden zijn zeker intrigerend. Het lijkt meer op een mooie puzzel dan op een spelletje.

Het spel is voorlopig niet te koop, de release wordt in maart 2008 verwacht. Kunnen we in de tussentijd vast sparen voor een PSP.

Ben Green is dit jaar de winnaar van de SASTRA Ramanujanprijs! Zijn naam is hier wel eerder langsgekomen: samen met Terence Tao bewees hij in 2004 dat er voor elke lengte k oneindig veel rijtjes priemgetallen van lengte k bestaan met tussen twee opeenvolgende priemgetallen steeds hetzelfde verschil.

Op het Nederlands Mathematisch Congres van dit jaar waren Green en Tao aanwezig, toen kregen ze samen de Ostrowskiprijs. En Tao kreeg vorig jaar, naast een boel andere prijzen, ook deze SASTRA Ramanujanprijs. Nu is Green dus aan de beurt!

Lees verder in het artikel van Alex van den Brandhof op Kennislink.

Hoera! Gisteren reikte de vereniging van Nieuwe Film- en Televisiemakers (NFTVM voor vrienden) op het Nederlandse Film Festvial vier NFTVM-awards uit. En... de wiskundemeisjes wonnen in de categorie interactief!

Hier zie je een blij verraste Ionica op het podium met Edo Brunner en Froukje Jansen die de prijs uitreikten.

Fotograaf Floris Diemel blijkt een lezer van onze site en was de eerste die ons via de mail feliciteerde. De wiskundemeisjes doen een vreugdedansje in hun nieuwe North Face jassen (lang leve de sponsor) en bedanken alle leden van de NFTVM die op ons gestemd hebben!

(Ionica, ook namens Jeanine die er jammer genoeg niet bij kon zijn)

Deze week verscheen een nieuw boek over wiskunde: Het mysterie van Pythagoras, geschreven door wiskundedocent Jan Helmer. Het boek combineert een spannend verhaal met de wiskunde uit de onderbouw van de middelbare school.

De Engelse Sophia ontvlucht tijdelijk haar niet zo fijne leven als ze op uitwisseling mag naar Italië. Ze logeert daar bij een aantrekkelijke Italiaanse jongen, Matteo, die dringend bijles wiskunde nodig heeft. Als hij zijn toets niet haalt, stuurt zijn vader hem naar kostschool in Engeland en dat is wel het laatste waar hij zin in heeft. Zijn wiskundeleraar is een weinig motiverende man, daar moet hij het niet van hebben.

Maar als de nood het hoogst is, is de redding nabij: Pythagoras, die geenszins dood blijkt te zijn, roept Matteo's hulp in voor zijn eigen probleem en leert hem en passant meer over wiskunde. Pythagoras blijkt een bewoner te zijn van de planeet Symmetria, waar wezens wonen die erg op mensen lijken en waar alles wat te weten valt al onderzocht is. Maar hij heeft dingen die het bestaan van Symmetria kunnen verraden achtergelaten op aarde, en dat is streng verboden. Die spullen moeten worden opgespoord voor ze door aardbewoners ontdekt worden, dat is de enige manier waarop hij nog onder zijn levenslange gevangenisstraf uit kan. En levenslang is erg lang op Symmetria...

Matteo en Sophia hebben nog een probleem: de maffia heeft het gemunt op Matteo's familie en ze moeten op de vlucht. Pythagoras vergezelt hen en ze maken allerlei spannende avonturen mee. Steeds blijkt wiskunde te kunnen helpen met allerlei problemen, en telkens als ze zich even vervelen trekt Pythagoras hun aandacht met een wiskundige vraag. Zo komen allerlei wiskundige concepten aan de orde.

Het boek is leuk om te lezen, al is het verhaal soms wat vergezocht. Soms is het een beetje voorspelbaar en stilistisch is er ook wel wat op aan te merken. Maar de wiskunde wordt verbazingwekkend goed in het verhaal ingepast, de romanfiguur Pythagoras is een leuk, ietwat vreemd personage en het verhaal is een mooie romance met fantasy-trekjes.

Als je echt moeite hebt met wiskunde word je waarschijnlijk niet zo snel enthousiast als Matteo, maar je steekt vast wat op van dit boek en het is leuk om te lezen. Als je de wiskunde al wel begrijpt, dan is dit een leuk verhaal waarin je de onderbouwwiskunde eens op een andere manier tegenkomt. Ik raad scholieren en docenten dan ook zeker aan dit boek te lezen.

Meer informatie over Het mysterie van Pythagoras, de auteur en het Pythagoras-kaartspel kun je vinden op www.pythagorasproject.nl.

(Jeanine)

Gisteren waren de wiskundemeisjes op het Wiskundetoernooi in Nijmegen. Honderd teams van scholieren streden om een reis naar New York - en de eer natuurlijk. 's Morgens moesten binnen een uur zoveel mogelijk opgaven gemaakt worden in de Estafette en 's middags moest er gehandeld worden in aandelen in het onderdeel Sum of Us. Er werd flink gezweet in de Nijmeegse sporthal!

De wiskundemeisjes deden 's morgens mee aan de Estafette in een All-Star Team met professor Robbert Dijkgraaf en onze collega Birgit van Dalen (ook bekend als Olympiadetrainster). Mede dankzij wat slimme gokken, extreem snel denkwerk van Birgit, goede ideeën van Robbert en een schaar haalden we 570 van de 600 punten. Onze eer is dus gelukkig gered! De opgaven, uitslag en uitwerkingen vind je hier. Dit is een voorbeeld van een opgave uit de Estafette.

De eerste prijs ging uiteindelijk naar een team van het Stedelijk Gymnasium Breda en deze scholieren mogen samen met het team van het Barlaeus Gymnasium Amsterdam dat tweede werd naar New York. Gefeliciteerd!

Het was een ontzettend leuke dag. Voor alle wiskundeleraren die er dit jaar niet bij waren: ga een team scholieren trainen en zorg dat je er volgend jaar bij bent!

(Ionica)

Vroeger, toen ik een klein meisje was en nog niet eens een wiskundemeisje, verzamelde ik postzegels. Dat doe ik al tijden niet meer, maar een postzegel die ik wel graag zou willen hebben is de nieuwe postzegel met de beroemde Nederlandse wiskundige Brouwer erop. Morgen komt die postzegel uit en dan wordt het eerste boekje overhandigd aan Dirk van Dalen. Hij is professor geschiedenis van de logica en filosofie van de wiskunde. Ook is hij de biograaf van Brouwer. Hij heeft TNT post gevraagd om deze postzegel te maken.

L. E. J. Brouwer (1881-1966) is beroemd om twee heel verschillende wiskundige zaken. Aan het begin van zijn carrière hield hij zich bezig met topologie. Iedereen die een vak topologie gevolgd heeft, kent waarschijnlijk Brouwers "fixpuntstelling" wel. Die stelling zegt dat een continue functie van een bol naar zichzelf altijd minstens één punt op zichzelf afbeeldt. Dat geldt voor bollen in elke dimensie, ook groter dan 3.

Maar in Nederland is hij veel beroemder om zijn intuïtionisme. Brouwer had een andere opvatting over logica dan de meeste andere wiskundigen. Hieraan liggen zijn ideeën over wat wiskunde is ten grondslag. Zijn basisidee is dat wiskunde door mensen geconstrueerd wordt, op een bepaald moment. Er zit dus een tijdscomponent in de wiskunde. Een wiskundig object is er pas zodra je het kunt construeren, wat betekent dat je een recept moet kunnen geven hoe je zo'n object maakt.

Dat heeft tot gevolg dat een heleboel standaard-methodes niet meer werken. Een bewijs uit het ongerijmde kan niet meer. Als je bijvoorbeeld uit het ongerijmde bewijst dat een bepaald wiskundig object bestaat, dan doe je dat door aan te nemen dat het object niet bestaat en dan laat je zien dat daar een tegenspraak uit volgt. Maar zo'n bewijs geeft geen constructie van je object en is dus volgens Brouwers maatstaven geen bewijs.

Hetzelfde geldt voor de wet van uitgesloten derde. Die regel zegt dat voor elke bewering A geldt dat die bewering óf waar, óf niet waar is. In de gewone logica is dat een duidelijk ware regel. Maar voor Brouwer ligt dat anders. Een bewering A is voor Brouwer pas waar zodra er een bewijs voor A geconstrueerd is. En een bewering is niet waar zodra er een bewijs geconstrueerd is van het tegendeel. Maar als die bewijzen er allebei (nog) niet zijn, dan kun je dus niet zeggen dat de bewering waar of niet waar is, want op dat moment geldt dat allebei niet. Dat is wat de formule op de postzegel uitdrukt.

Voor wie geïnteresseerd is in het leven en werk van Brouwer: lees L.E.J. Brouwer, een biografie van Dirk van Dalen (Bert Bakker, 2001). Ook het boek Droeve snaar, vriend van mij (De Arbeiderspers, 1984) vond ik leuk. Dat boek bevat de briefwisseling tussen Brouwer en de socialistische dichter Adama van Scheltema.

(Jeanine)

De wiskundemeisjes bestaan vandaag precies anderhalf jaar. Een mooie gelegenheid om onze nieuwe wiskundemeisjesposter te presenteren aan het grote publiek! Enkele posters zijn al gesignaleerd op een zeker instituut in Leiden, maar het zou goed zijn als ze zich langzaam verspreiden over de rest van de wereld.

De poster is ontworpen door Camiel Koomen, waarvoor veel dank! Ze zijn heel mooi geworden en ze hebben het formaat A2.

De posters zijn gratis af te halen op ons werk in Leiden, of gratis te verkrijgen als je ons ergens tegenkomt (mits we ze hebben meegenomen, natuurlijk). Ook kunnen we ze opsturen. Als je het niet erg vindt wanneer er twee vouwen in de poster zitten, sturen we hem gratis op. Als je dat liever niet hebt, kunnen we hem in een koker versturen, maar dan moet je de verzendkosten (pakketpost, ongeveer 8 euro) betalen en dan duurt het langer.

Als jij ook graag zo'n mooie poster wil hebben om op te hangen boven je bed of, beter nog, in je werkkamer, voor je raam, in je klas, op een universiteit, in een bibliotheek of kroeg of andere plek waar veel mensen komen, stuur ons een mailtje!

De posters zijn gratis dankzij de steun van het Mathematisch Instituut van de Universiteit Leiden. Hartelijk bedankt!

(Jeanine & Ionica)

Paul Vitányi vertelt in NRC Handelsblad van dit weekend hoe hij bij wiskunde belandde:

Cybernetica - dat wou ik studeren. Het dichtste wat daar in die tijd bij in de buurt kwam, was een studie elektrotechniek in Delft, met als specialisatie computers. Maar ik was lui. Ik lag liever in bed dan 's ochtends naar college te gaan. En verplichte practica lopen vond ik ook erg vermoeiend. Na een tijdje dacht ik: ik kan beter wiskunde gaan doen, dan hoef ik helemaal geen colleges en practica meer te lopen. Dan kan ik gewoon thuis nadenken.

Dat is zo goed gelukt dat hij inmiddels al 35 jaar een van de meest vooraanstaande theoretisch informatici is. Vrijdag organiseerde het CWI ter ere van Vitányi de CWI Lectures in Mathematics and Computer Science. Hij werd benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw! Zie hier het persbericht. De wiskundemeisjes feliciteren Paul Vitányi van harte.

(Ionica & Jeanine)