Wiskundemeisjes

De brief voor de koning

Deze column verscheen afgelopen weekend in de Volkskrant.

Beste prins Willem-Alexander,

Over enkele dagen bent u onze koning. In navolging van de bestseller Physics for Future Presidents geef ik u in deze brief een zeer korte samenvatting van Wiskunde voor toekomstige koningen. Alles wat u nodig heeft uit het mooiste vakgebied met de W (drie vingers in de lucht!).

Om mijn republikeinse collega Jeanine te paaien, verwijs ik met de titel van deze brief naar één van haar lievelingsboeken. En voor wie dat niet begreep, doe ik er ook nog een plaatje bij.

Allereerst is het cruciaal dat u goed overweg kunt met grote getallen. Even snel uit het hoofd: hoe groot is de totale Rijksbegroting van Nederland? Is dat ongeveer 190 miljoen, miljard, biljoen of biljard? En hoeveel procent van die begroting gaat naar de post “koning”? Tip: noemt u dat laatste percentage vooral als iemand moppert dat het koningshuis te duur is. Mocht u uzelf nog willen trainen in de omgang met grote en kleine getallen, dan raad ik u het boek Ongecijferdheid van John Allen Paulos aan.

Ten tweede lijkt het me zeer belangrijk dat u leugens in statistieken herkent. Veel mensen zullen u proberen te overtuigen van hun gelijk met indrukwekkende grafieken en gemiddelde cijfers. Wantrouw te mooie driedimensionale diagrammen en controleer altijd of er niet gesjoemeld is met de assen. Bedenk dat het gemiddelde soms weinig zegt. In een klas waar de helft van de leerlingen een tien haalt en de andere helft een twee, is het gemiddelde cijfer een zes.Wilt u zich tegen bedrog wapenen, lees dan vooral Darrell Huffs klassieker How to lie with statistics of de moderne variant Goochelen met getallen van mijn collega Hans van Maanen.

Belangrijker dan behendig omgaan met getallen is misschien nog wel het talent om helder en logisch te redeneren. Hopelijk kent u het verschil tussen correlatie en causaliteit en bent u voorzichtig als u conclusies trekt over oorzaak en gevolg. Er is voor mannen bijvoorbeeld een sterke correlatie tussen een lang leven en gehuwd zijn. Voordat u begint te juichen: dit betekent niet dat een huwelijk ervoor zorgt dat u langer leeft. Het is precies andersom: mannen met een hoge levensverwachting hebben een grotere kans om een vrouw te vinden.

Een andere logische fout die u hopelijk vermijdt is het onjuist omkeren van een “als dit, dan dat”-redenering. Stel bijvoorbeeld dat ik zeg: “Als ik wakker word, dan eet ik stamppot.” Dan betekent dat níet dat ik altijd net wakker ben als ik stamppot eet. Dat doe ik immers ook wel eens ‘s avonds. Dit soort redeneringen gaat vaak precies op deze manier mis. Alle boeken die ik in deze brief noem, geven voorbeelden van deze en andere denkfouten.

Tenslotte hoop ik dat u als koning uitdraagt dat wiskunde helemaal geen eng vak is en dat u uw drie dochters aanmoedigt om hun best te doen bij de exacte vakken. Als u nog mooie verhalen, leuke raadsels of knutselideeën zoekt, dan is, al zeg ik het zelf, Ik was altijd heel slecht in wiskunde echt iets voor u (de titel is niet autobiografisch, ik schreef het boek met Jeanine Daems). En mocht u ooit behoefte hebben aan een opfriscursus voor uzelf of bijles voor de prinsesjes, dan kom ik graag een keer naar uw paleis.

Uw onderdaan,

Ionica