Wiskundemeisjes

Vorig jaar vertelde Bill O'Reilly op het Amerikaanse Fox News hoe vreselijk Amsterdam is: iedereen gebruikt drugs, het is een paradijs voor criminelen, het is er levensgevaarlijk, enzovoorts.

Twee Amsterdammers maakten als antwoord hierop een filmpje met wat feiten over Amsterdam, zie the Truth About Amsterdam. Eén van die feiten was: 40,3% van de Amerikanen heeft cannabis geprobeerd, tegenover 22,6% van de Nederlanders.

Het antwoord van O'Reilly: "The way they use statistics in The Netherlands is different. Plus, it's a much smaller country."

Dit wiskundemeisje wist niet of ze moest lachen of huilen. Gelukkig staat er op  the Truth About Amsterdam een nieuw filmpje waar het nog een keer wordt uitgelegd.

Hieronder kun je de recensie van Logicomix lezen. We mogen van Uitgeverij de Vliegende Hollander twee exemplaren van dit prachtige stripboek verloten onder onze lezers.

Meedoen aan deze verloting is weer reuzemakkelijk: laat bij dit bericht een reactie achter met je naam en een verzoek om het boek te winnen - de vorige keer kregen we wat klachten over de zin "Geef mij dat boek!", dus je mag ook iets beleefders gebruiken. Vergeet niet om je email-adres correct in te vullen. Reageren kan tot 20 september. Daarna zwengelen Jeanine en ik random.org aan om twee winnaars te kiezen.

Deze recensie verscheen vorige week in Delta, weekblad van de Technische Universiteit Delft.

Logicomix is een beeldroman over de zoektocht naar absolute waarheid. Bertrand Russell en twee hedendaagse wiskundigen nemen de lezer mee langs de geschiedenis van de grondslagen van de wiskunde.

Het is niet de meest logische keuze: filosoof en wiskundige Bertrand Russell als hoofdpersoon van een stripboek. Sowieso lijkt een zoektocht naar de fundamenten van de wiskunde moeilijk te vatten in een spannend verhaal met mooie tekeningen. Toch werkt Logicomix uitstekend. Het verhaal is slim in een dubbele raamvertelling verpakt: In het binnenste verhaal is het 1939 en geeft Russell een voordracht waarin hij op zijn eigen leven en werk terugkijkt. In het buitenste verhaal is het 2007 en discussiëren de makers van Logicomix over de beste manier om de geschiedenis te vertellen.

Die makers zijn wiskundigen Apostolos Doxiadis en Christos H. Papadimitriou, tekenaar Alecos Papadatos en inkleurder Annie Di Donna. Op de eerste bladzijden vertelt de getekende Doxiadis aan de getekende Papadimitrou over de opzet van het verhaal en waarom juist Russell de gedroomde hoofdpersoon is: “Het is een gecompliceerd persoon...dit gaat over mensen. Hun denkbeelden interesseren ons alleen voor zover ze voortkomen uit hun passies.”

En zo besteedt Logicomix net zoveel tijd aan ideeën als de mensen die ze bedachten. De jonge Russell gaat op bezoek bij alle grote namen uit zijn tijd. De dialogen zijn grappig en erg herkenbaar voor mensen die wel eens tussen logici zitten:

Russell: Pardon, is dit het huis van Professor Frege?
Man in tuin: Nee, dit is zijn tuin. Zijn huis is daar.
Russell: Is de professor thuis?
Man in tuin: Nee, hij is in zijn tuin.

Het is lastig om in een meeslepend verhaal technische termen op een niet-storende manier uit te leggen. In Logicomix lukt dit door de dubbele structuur (die ook veel mogelijkheden voor zelfverwijzing geeft). Als Russell in zijn voordracht een moeilijk woord gebruikt, breekt de getekende Papadimitriou in: “Time out! ... Is dat niet wat al te technisch?” In de discussie tussen de makers die volgt, worden de begrippen uitgelegd, terwijl je als lezer toch in het verhaal blijft. Aan het eind van het boek staan noten voor wie meer wil weten. Niet voor niets zijn Doxiadis en Papadimitriou voortrekkers van Thales and Friends, een groep die wiskunde en narratief op nieuwe manieren wil combineren.

Klik op het plaatje voor een vergroting

De tekeningen van Papadatos en Di Donna zijn prachtig: van duister en dreigend als de waanzin op de loer ligt tot fris groen als Russell verliefd is. De vertaling van Mat Schifferstein is goed, al is een enkele wiskundige term wat ongebruikelijk vertaald. Echt slordig zijn de typefouten op de flaptekst, hopelijk zijn die in een volgende druk verdwenen.

Het boek heeft iets van een debuut waarin net iets te veel ideeën zijn gepropt. Oorlog, waanzin, liefde, het komt allemaal aan bod naast logische paradoxen, filosofische gedachten en wiskundige ideeën. Aan het einde wordt Oresteia uit de Griekse mythologie er nog bij gehaald. Logicomix is zeker geslaagd, maar het zou me niet verbazen als dezelfde makers hierna met een nóg beter boek komen.

Apostolos Doxiadis en Christos Papadimitriou - `Logicomix - een epische zoektocht naar de waarheid', De Vliegende Hollander, pp 352, € 19,95

p.s. Na het lezen van mijn recensie heeft de uitgever contact met me opgenomen om de ongebruikelijke wiskundige termen te verbeteren in de volgende druk, hoezee!

Zondag 20 september geeft Michel Mandjes in NEMO een kinderlezing met als titel "Waarom win ik nooit de loterij?" Op de website staat een leuke aankondiging:

Stel: de juf verloot in de klas drie kaarten voor NEMO en drie kaarten voor Artis. Hoe groot is de kans dat je een kaartje wint voor een van beide musea, of een kaartje voor allebei? En verandert de kans om te winnen als er minder kinderen in de klas zitten?

Tijdens deze kinderlezing laat prof. Michel Mandjes, wiskundige aan de UvA, de kinderen ontdekken wat een kans nu precies is. Aan de hand van kleine rekenvoorbeelden legt hij uit hoe je een kans kunt berekenen en wat je er eigenlijk aan hebt. Mandjes waarschuwt ook dat je moet oppassen met kansvoorspellingen. Want wat betekent eigenlijk 20% kans op regen, of een grote kans dat de jackpot valt?

Hier kun je alle informatie vinden.

Simon Singh heeft deze week in The Guardian een oproep gedaan aan de lezers. Hij ergert zich al tijden aan alle onzinnige vergelijkingen die hier en daar verschijnen in de Britse pers om dagelijkse fenomenen te beschrijven. Er zijn vergelijkingen verschenen voor de perfecte sitcom, de fijnste dag van het jaar en de kans om een penalty te scoren. Het schokkendst vind ik nog wel dat Singh zelf benaderd werd door een kerstmarkt om een formule te bedenken voor de beste dag om met Christmas shopping te beginnen, waar natuurlijk de dag uit moest komen dat de betreffende markt open ging.

(Deze vergelijkingen komen natuurlijk van xkcd.)

Er zijn natuurlijk ook vergelijkingen voor alledaagse fenomenen die niet door PR-bureaus bedachte onzin zijn, maar gebaseerd zijn op onderzoek. Die zijn echter nauwelijks nog te herkennen tussen alle onzin die verspreid wordt. Singh vindt het daarom van belang deze onzinvergelijkingen aan de kaak te stellen en hij roept zijn lezers op om vergelijkingen van dit soort die de komende twaalf maanden verschijnen in de Britse pers op te sturen. Eind 2010 zal dan de prijs voor de vreselijkste vergelijking worden uitgedeeld. Er is nog geen naam voor de prijs; ook daarvoor zijn suggesties welkom. Kijk hier hoe je mee kan doen.

Ik ken niet zoveel van dit soort nergens op gebaseerde vergelijkingen in de Nederlandse pers. Nederlandse artikelen mogen ook niet meedoen aan Singhs wedstrijd. Maar je kunt ze natuurlijk wel naar ons sturen als je ze tegenkomt!

Nikki Graziano is een studente die fotografie en wiskunde beoefent. Ze combineert haar beide passies in het project Found Functions. De titel spreekt voor zich. Mooi!

(Met dank aan Ed, die ons een linkje stuurde naar deze weblog.)

Op de weblog van wiskundige Tanya Khovanova las ik een leuk stukje (er staan veel meer leuke stukjes op haar weblog!) over deelbaarheid door 7. Dit specifieke stukje is niet door haar zelf geschreven, maar door gastblogger David Wilson. Ik vertaal het hieronder.

Deze graaf kun je gebruiken om te zien of een getal deelbaar is door 7. Schrijf een getal op. Begin bij de witte knoop helemaal onderin de graaf. Voor ieder cijfer in , volg zwarte pijlen, en als je naar het volgende cijfer gaat, volg dan één witte pijl.

Bijvoorbeeld, als , volg drie zwarte pijlen, dan een witte pijl, dan twee zwarte pijlen, dan weer een witte pijl en ten slotte vijf zwarte pijlen.

Als je weer uitkomt bij de witte knoop onderin, dan is deelbaar door 7, en anders niet.

Zoals Khovanova ook opmerkt: dat is niet het enige dat deze graaf doet. Je kunt uit deze graaf ook aflezen wat de rest van een getal is bij deling door 7. Maar het is leuker om dat zelf uit te zoeken. En kijk hier voor de interessante reacties op haar stukje.