Wiskundemeisjes

Op een blauwe dag geboren

Daniel Tammet is een 28-jarige man uit Engeland die heel bijzonder is: hij heeft een aantal zeldzame aandoeningen tegelijk. Hij heeft het Asperger-syndroom, hij is een savant en hij heeft synesthesie. Hij schreef een boek over zijn leven: Born on a blue day, nu in het Nederlands vertaald als Op een blauwe dag geboren.

Het Asperger-syndroom is een vorm van autisme, wat betekent dat hij grote moeite heeft met sociale interactie en dat hij rigide en stereotype gedragspatronen vertoont. Tammet heeft een extreme behoefte aan orde en regelmaat: hij eet elke ochtend precies 45 gram pap als ontbijt en hij moet altijd weten hoeveel kledingstukken hij aan heeft. Het Asperger-syndroom onderscheidt zich van andere vormen van autisme doordat mensen die Asperger hebben geen taalachterstand of problemen met congnitieve ontwikkeling vertonen.

Een savant is iemand die op een heel specifiek gebied extreem uitzonderlijke prestaties levert. Tammet kan bijvoorbeeld extreem goed rekenen en getallen onthouden. Ook kan hij heel snel talen leren: hij leerde het IJslands, dat als een moeilijke taal bekend staat, binnen een week zó goed dat hij zich staande kon houden in een IJslands tv-interview. De meeste savants hebben echter een ontwikkelings- of mentale handicap, waardoor hun IQ lager dan gemiddeld is. Bij Tammet is dat niet het geval. Wat zo bijzonder aan hem is, is dat hij zelf kan uitleggen wat er in zijn hoofd gebeurt als hij rekent of een getal onthoudt.

En wat er in zijn hoofd gebeurt heeft vaak te maken met zijn synesthesie. Mensen die synesthesie hebben, krijgen bij een zintuiglijke ervaring of bij een concept een bepaalde ervaring die andere mensen niet hebben. Hun zintuigen zijn veel sterker met elkaar verbonden. Ze zien het getal 2 altijd rood bijvoorbeeld, of ze zien klanken in bepaalde kleuren. Over synesthesie kun je meer lezen op Kennislink.

Tammet ervaart getallen als vormen, kleuren en structuren. Het cijfer negen is bijvoorbeeld heel groot. Als hij grote mensen ziet of tussen wolkenkrabbers rondloopt, lijken die voor hem op het getal negen. Woensdagen zijn blauw. De titel van het boek verwijst hiernaar:

Ik ben geboren op 31 januari 1979 - een woensdag. Ik weet dat het een woensdag was omdat de datum me blauw bijstaat, en woensdagen zijn altijd blauw, net als het cijfer negen of het geluid van harde, ruziënde stemmen. Ik houd van mijn geboortedatum, omdat ik de meeste getallen die erin voorkomen als gladde, ronde vormen zie, zoals kiezels op het strand. Dat komt doordat het priemgetallen zijn: 31, 19, 197, 97, 79 en 1979 zijn allemaal alleen door zichzelf en door 1 deelbaar. Ik herken elk priemgetal tot aan 9973 vanwege hun `kiezelachtigheid'. Zo werken mijn hersenen nu eenmaal.

Hij kan ook makkelijk getallen onthouden. Doordat hij elk getal als een vorm, kleur en structuur ziet, ziet hij reeksen getallen voor zich als een landschap. Over de eerste twintig cijfers van pi zegt hij: Het getal loopt schuin omhoog, wordt dan donker en halverwege hobbelig, om daarna te buigen en omlaag te slingeren.

Het Europees record decimalen van pi onthouden staat dan ook op Tammets naam: hij droeg op pi-dag (14 maart) 2004 in vijf uur en negen minuten de eerste 22514 decimalen van pi voor, om een charitatieve epilepsievereniging te steunen. Maar waarom is het de moeite waard om zoveel decimalen van pi te onthouden? Tammet schrijft: Het antwoord luidde, en luidt nog steeds, dat pi voor mij nou eenmaal iets uitzonderlijk moois en unieks is. Net als de Mona Lisa of een symfonie van Mozart is pi op zichzelf een reden om van hem te houden.

Ook als hij rekent gebruikt hij de manier waarop hij getallen ervaart: Wanneer ik vermenigvuldig, zie ik de twee getallen als verschillende vormen. Het beeld verandert en er verschijnt een derde vorm: het juiste antwoord. Dat proces kost een paar seconden en voltrekt zich vanzelf. Het is alsof je wiskundesommen maakt zonder te hoeven nadenken.

In zijn boek beschrijft Tammet ook zijn jeugdervaringen, de relaties met andere mensen (en vooral hoe de andere mensen hem heel lang eigenlijk helemaal niets konden schelen), zijn obsessieve gedrag, de manier waarop hij talen leert, hoe hij door gebruik te maken van zijn intelligentie langzaam heeft leren functioneren met zijn autisme en hoe hij in staat is om een relatie te hebben met zijn partner Neil.

Het is treffend hoe hij de omgang met mensen beschrijft. Zijn ouders doen de grootst mogelijke moeite om hem te helpen en begeleiden, zijn broers en zusjes houden veel rekening met hem, en hij beseft dat heel lang nauwelijks. Gedurende zijn leven leert hij steeds beter wat hij wel en niet moet doen in de omgang met mensen, maar dat gebeurt allemaal rationeel en niet vanzelf. Tammet beschrijft hoe moeilijk nieuwe situaties voor hem zijn, en hoe dingen die gewone mensen nauwelijks merken voor hem grote problemen kunnen opleveren.

Tammet kan, dankzij zijn talenten, onder woorden brengen hoe hij de wereld ervaart. Daardoor brengt hij de wereld van een autist dichterbij. En tussendoor leer je als lezer van alles over synesthesie, talen, getallen en de diversiteit van de menselijke soort. Kortom: Op een blauwe dag geboren is een echte aanrader, voor iedereen.

En op YouTube kun je Daniel Tammet zien bij David Letterman!